wszystkich starożytnych religij. Praktyczne wykonywanie religji, obowiązkowe akty kultu są rzeczą główną, to zaś, co poetyczna wyobraźnia opowiada w micie, jest rzeczą podrzędną, która nikogo nie obowiązuje. Wobec tego znaczenie mitu w historji religij i religioznawstwie jest mniejsze niż w literaturze. Mit ze względu na swą formę jest prymitywną poezją a ze względu na swą treść prymitywną nauką. Opowiada o tych samych przedmiotach, któremi zajmuje się nauka: o powstaniu świata, o urodzinach człowieka, o śnie, chorobach i śmierci, o zjawiskach natury, jak wschód i zachód słońca, zaćmienie słońca i księżyca, bieg gwiazd, wiatry i morze, wogóle o wszystkich zjawiskach i przygodach życia, będących dla człowieka pierwotnego zagadką. Do rozwiązania tej zagadki nauka używa rozumu krytycznego, mit zaś idzie za wyobraźnią, nie kontrolowaną przez rozum. Zdolność do tworzenia mitów posiadają dzieci i dzicy ludzie a zanika ona zupełnie tam, gdzie zjawiska przyrody tłumaczy się naukowo. Mity dzielą się, według najczęściej powtarzających się typów, na następujące grupy: 1) mity teogoniczne o powstaniu bogów (Babilonja, Asyrja, Grecja), 2) mity kosmogoniczne o powstaniu świata (Babilonja, Egipt), 3) mity eschatologiczne o końcu świata, 4) mity antropogoniczne o początku człowieka (Grecja, Babilonja), 5) mity kosmologiczne o zjawiskach natury, 6) mity zaświatowe o śmierci i zmartwychwstaniu, jak np. mit Osirisa w Egipcie, mit Adonisa i Astarty w Asyrji i Babilonji, greckie mity o Demeter i Persefonie, wreszcie 7) mity o smokach i walkach z niemi bogów i bohaterów.
Szkoła chrześcijańska tłumaczy mity przez fakt pierwotnego objawienia religji i fakt jej skażenia.
(Lit. Max-Müller, Oxford Essays, Comparative Mythologie 1856. Andrew Lang. Mylh, Ritual and Religion. London. 1901; Jevons Frank Byron, Introduction to the Study of Coniparative Religion, New York 1908; Paul Ehrenreieh, Die allgemeine Mythologie und ihre ethnologisehen Grundlagen, 1910; Ks. Józef Kruszyński, Studja nad porównawczą historją religji, Poznań 1926, str. 235 i nast.).
Mitra, ob. Infuła.
Młodosztundyści, ob. Rosyjskie sekty.
Modernizm, (katolicyzm postępowy, liberalizm katolicki), kierunek filozoficzno-religijny, zmierzający ku przekształceniu nauki Kościoła katolickiego według współczesnych poglądów filozoficznych. W szczególności modernizm odrzuca rozumowe dowody istnienia Boga i rozumowe podstawy wiary, t. j. wyznaje agnostycyzm, opiera religijność na uczuciu, naturalnym instynkcie i bezpośredniem doświadczeniu osobistem („religja uczucia“) i stoi na stanowisku nadmiernego indywidualizmu, uważając wiarę za wynik wewnętrznego, indywidualnego i podświadomego odczucia. Wobec tego modernista musi uznać wszystkie religje za prawdziwe a wszystkie wyobrażenia przedmiotu wiary, np. sakramenta, za symbole. W dalszej konsekwencji modernizm prowadzi do panteizmu, z nieodłącznem następstwem ubóstwienia człowieka i do naturalizmu, odrzucającego wszelki porządek nadzmysłowy. Źródeł modernizmu należy szukać w niemieckim liberalizmie protestanckim Schleiermachera (1768 — 1834) i Ritschla (1822 — 1889). Z katolików niemieckich oświadczyli się za modernizmem ks. Albert Ehrhardt (Der Katholizismus und das XX. Jahrhundert“. 1902), Dr. Józef Muller („Der Reform Katholizismus“. 1899), profesorowie uniwersytetu w Monachjum, Schnitzer, Engert i Inni; we Francji Loisy, Le Roy; w Anglji Tyrell; we Włoszech Murri, Minocchi i Fogazzaro (w powieści „Il Santo“).
Doktryny modernistyczne potępił papież Pius X w dekrecie „Lamentabili sane“ z 3.VII. 1907 r., następnie w encyklice „Pascendi dominici gregis“ z 8.IX.1907 r. i w Motu proprio z 18.XI.1907 r., w którem ogłosił ekskomunikę na tych, którzyby bronili zdań, potępionych w dekrecie „Lamentabili“ i w encyklice „Pascendi“. Wreszcie w Motu proprio „Sacrorum antistitum“ z 1.IX.1910 ustalił Pius X środki dyscyplinarne przeciwko modernistom i podał rotę przysięgi, którą winni składać kapłani katoliccy przeciwko błędom modernistycznym. Dzięki tym zarządzę-
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/296
Ta strona została przepisana.
