Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/286

ra). Ustalili formę i wymawianie hebrajskiego tekstu biblji, obliczyli rozdziały, wiersze, wyrazy i litery każdej księgi, nagromadzili mnóstwo uwag gramatycznych i ułożyli wykazy osobliwości językowych i fonetycznych poszczególnych ksiąg. Ułożone przez nich wskazówki, jak należy czytać i rozumieć tekst hebrajski Starego Testamentu, nazywają się masorą. „Wielka masora“ są to obszerne komentarze na górnym i dolnym brzegu rękopisów biblji, „Mała masora“ krótkie uwagi interpretacyjne.

 Massaljanie (messaljanie), zwani także euchetami lub eufemitami, sekta fanatyczna, rozpowszechniona w IV wieku w Syrji i Armenji. Zasadzali pobożność wyłącznie na modlitwie, która według ich nauki sprowadzała połączenie z Bogiem, wyłączające wszelki grzech. Pracę ręczną uważali za poniżającą ludzi uduchowionych. Odżyli w XII wieku w sekcie bogomiłów (ob.).

 Maszja i Maszjani („śmiertelny“ i „żona śmiertelnego“), w religji staroperskiej nazwa pierwszych rodziców. Ormazd, bóstwo dobra, stworzył najpierw praczłowieka, Gajomarta, którego zabił Aryman, bóstwo zła. Z nasienia Gajomarta wyrosła z ziemi, w postaci rośliny rabarbarum, para pierwszych rodziców, Maszja i Maszjani. Mimo przestróg Ormazda dali się uwieść Arymanowi, zgrzeszyli i wzmocnili przez to jego siłę (ob. Parsyzm).

 Materjalizm, system filozoficzny, uznający materję jako jedyną formę bytu rzeczywistego (ob. Monizm).

 Mateusz św., ewangelista, jeden z 12 apostołów, żyd z pokolenia Lewi, trudnił się poborem ceł i podatków, na wezwanie Zbawiciela porzucił wszystko i poszedł za Nim. Towarzyszył Chrystusowi w Jego życiu publicznem, był jego uczniem i naocznym świadkiem zdarzeń, które potem opisał w swej ewangelji. Napisał ją w języku aramejskim dla mieszkańców Palestyny, którzy przyjęli chrześcijaństwo. Tekst aramejski zaginął całkowicie, pozostał tylko przekład grecki, uważany przez niektórych za oryginał. Tekst aramejski powstał około r. 41, przekład grecki w r. 64.

 Matka Boska, ob. Marja.

 Maturyni, ob. Trynitarze.

 Mauryni (Congregatio S. Mauri) odłam zakonu benedyktynów, powstały wskutek reformy, którą w r. 1618 przeprowadził Dom Didier de la Cour w klasztorach benedyktyńskich Lotaryngji. Kongregacja ta otrzymała w r. 1627 zatwierdzenie pap. Urbana VIII. Mauryni położyli wielkie zasługi na polu nauk i umiejętności. Członek tej kongregacji, Mabillon, jest twórcą dyplomatyki, Monfaucon wybitnym paleografem i archeologiem. Dzieło maurynów Dantine’a i Clemenceta p. t. „Art de vérifier les dates“ (1750) posunęło naprzód umiejętność chronologji. Dantine i Carpentier uzupełnili znany leksykon Du Cange’a p. t. „Glossarium mediae et infimae latinitatis“. Najwybitniejszą zasługą maurynów są prace na polu historji literatury, które pozostawili d’Achery, Marténe, Durand, Ruinart i Mabillon, oraz dokonane przez nich wydanie pism ojców Kościoła. Za Ludwika XIV mauryni cieszyli się wielkiem poparciem dworu, sprzyjali galikanizmowi i jansenizmowi a nawet ideom rewolucyjnym. Utrzymywali stosunki z encyklopedystami, co ich wszakże nie uchroniło przed kasatą, zadekretowaną w r. 1789 przez rewolucję. Wielu z nich złożyło przysięgę konstytucyjną; 41 zakonników, którzy jej odmówili, poniosło wraz z generałem zakonu, Chevreux, śmierć męczeńską.

 Mazdeizm, religja Zoroastra, ob. Parsyzm.

 Mądrości księga (Liber Sapientiae), jedna z ksiąg kanonicznych Starego Testamentu niewiadomego autora. Wprawdzie w tekście greckim, który jest tekstem oryginalnym, księga ta ma tytuł „Mądrość Salomona“, ale powstała znacznie później, prawdopodobnie w czasach Aleksandra Wielkiego ok. r. 330 przed Chr. Treścią jej jest wysławianie mądrości w czworakiem znaczeniu: jako mądrości bożej czyli przymiotu Boga, jako osoby boskiej czyli Słowa Bożego, jako umiejętności ludzkiej i jako cnoty. Używała ona powagi kanonicznej za czasów Chrystusa, czego dowodem jest, że św. Paweł w listach do Rzymian i do Żydów powołuje się na jej