gonja dualistyczna, czyli mniemanie, że świat powstał z dwóch pierwiastków: światła i ciemności. Wedle tej nauki bóg światłości jest istotą, czysto duchową, złożoną z 10 cnót: łagodności, wiedzy, rozumu, tajemnicy, względności, miłości, wiary, wierności, szlachetności i mądrości. Szatan, władca państwa ciemności i materji, napada na państwo światła. Stworzony do walki z ciemnością praczłowiek, nowa istota świetlana, ponosi klęskę i zostaje zawleczony przez szatana w niewolę do państwa ciemności. Z niewoli tej wybawia go bóg światła, ale w tej walce z szatanem część światła miesza się z ciemnościami i przez to powstaje świat widzialny. Ludzie są dziełem szatana, gdyż on spowodował Adama i Ewę do płodzenia dzieci, aby w ten sposób dla resztek światła tworzyć nowe więzienia, czyli ciała ludzkie. Szatan stara się przez swoich demonów, którzy stworzyli fałszywe religje, pogaństwo i żydostwo, uwodzić ludzi i związać ich z ciemnością, podczas gdy duchy światła, do których Manes zalicza Noego, Abrahama i Jezusa (uczniowie Manesa także Buddę i Zoroastra), starają się pouczyć ludzi o sposobach wybawienia się z pod panowania ciemności. Manichejczycy odrzucają Stary Testament i uważają Mojżesza i proroków za apostołów ciemności. Ewangelje uważają za skażone a listy św. Pawła, które najwyżej cenią, za częściowo sfałszowane. Moralność manichejska zalecała najsurowszą askezę a mianowicie uwalnianie się z więzów ciemności przez trzy pieczęcie“ (signacula). „Pieczęć ust“ zabraniała złorzeczenia i spożywania mięsa i wina. „Pieczęć rąk“ nakazywała oszczędzanie wszelkiego życia, zakazywała zabijania zwierząt i uszkadzania roślin i wogóle dotykania materji przez pracę niewolniczą. Wreszcie „pieczęć łona“ wzbraniała rozkoszy zmysłowych. Tylko „wybrani“ i „doskonali“ strzegą tej potrójnej pieczęci, podczas gdy „słuchacze“ mogą zawierać małżeństwa i przez swoją pracę wyżywiać „wybranych“. Sekta ta rozszerzała się szybko z Persji i z Indyj do północnej Afryki i Hiszpanji. Jeszcze za czasów papieża Grzegorza Wielkiego byli we Włoszech. W wiekach średnich odżyli chwilowo na Za-chodzie w sektach katarów, albigensów i adamitów.
Manipularz (phanon, epimanicium), część szaty liturgicznej, opaska na lewej ręce ze zwieszającem się zakończeniem, na którem umieszczone są znaki krzyża, noszona przez księży katolickich i w Kościele wschodnim na lewej ręce w czasie sprawowania służby bożej. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa była to chustka do obcierania potu. Alegorycznie oznacza powrozy, któremi związano Chrystusa przy pojmaniu.
Manitu, ob. Orenda.
Manizm (z łać. manes — duchy przodków), cześć religijna oddawana duchom zmarłych przodków. We wszystkich niemal religjach pierwotnych, w Chinach, Japonji, Indjach, Grecji, Egipcie i w starożytnym Rzymie a obecnie w całej Azji wschodniej i na wyspach oceanu Spokojnego stanowi cześć przodków główną część kultu religijnego, podstawę urządzenia rodziny i prawa spadkowego. Manizm, jako kult przodków, należy odróżnić od animizmu, wiary w duchy. Teorje, uważające manizm za formę animizmu, widzą w nim pierwiastek wszelkiej religji. Teorje te stoją jednak w sprzeczności z faktami, że np. wiara w istoty nadziemskie w religjach pierwotnych jest niezależna od czci przodków i że niektóre religje pierwotne uprawniają zabijanie starców, co jest w oczywistej sprzeczności z manizmem (por. Animizm).
Manning Henryk Edward (1808 — 1892), prymas Anglji. Był duchownym anglikańskim, w r. 1851 przyjął wiarę katolicką, założył kongregację oblatów św. Karola, został w r. 1865 arcybiskupem Westminsteru, w r. 1875 kardynałem. Był czołowym reprezentantem angielskiego katolicyzmu o charakterze socjalnym. W r. 1874 założył uniwersytet katolicki w Londynie. Nawrócenia na katolicyzm w kołach arystokracji angielskiej są przeważnie jego dziełem.
Mansjonarze, kapłani pomocniczy (wikarjusze) przy kościołach katedralnych i kolegjackich.
Mantras, 1) najdawniejsza część
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/278
Ta strona została przepisana.
