Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/228

nego życia wiernych. Przekroczenie ich nazywa się grzechem. Przepisy zaś prawa kanonicznego, które mają, na celu zabezpieczenie porządku społeczności kościelnej, odnoszą się tylko do zewnętrznych objawów życia kościelnego a przekroczenie ich jest występkiem. Przeciw grzechom działa Kościół in foro interno, sprawując sakrament pokuty, przeciw występkom zaś in foro externo, wykonywając sądownictwo karne (ob. Forum).
 Według prawa kanonicznego kara jest dolegliwością, którą wymierza prawowita władza, pozbawiając przestępcę jakiegoś dobra materjalnego lub duchowego lub nakładając na niego jakiś ciężar celem poprawy przestępcy i zadosyćuczynienia sprawiedliwości. Z tego podwójnego celu kar wynika ich podział na kary ściśle poprawcze, zwane cenzurami (poenae medicinales) i kary we właściwem znaczeniu, kary mszczące (poenae vindicativae). Za niektóre najcięższe przewinienia nakłada prawo kanoniczne karę, której podpada przestępca już przez samo popełnienie przestępstwa, bez orzeczenia sądu. Są to kary „latae sententiae“, czyli zgóry wymierzone, w przeciwstawieniu do kar „ferendae sententiae“, które muszą być wyraźnie orzeczone przez sędziego.
 Karami poprawczemi, czyli cenzurami są: ekskomunika (ob.), interdykt (ob.) i suspensa (ob.). Kary właściwe czyli mszczące, które mogą być stosowane tak do duchownych jak do świeckich, są: interdykt miejscowy lub rzucony na pewną korporację lub kolegjum, interdykt pozbawiający prawa wstępu do kościoła, przeniesienie lub zniesienie stolicy biskupiej lub probostwa jako kara na mieszkańców pewnej diecezji lub parafji, odmówienie chrześcijańskiego pogrzebu, odmówienie sakramentaljów, np. uroczystego pobłogosławienia małżeństwa, odebranie lub wstrzymanie dochodów, które przestępca pobiera z dóbr duchownych, usunięcie od kościelnych aktów prawnych, niezdolność do otrzymania łask, przywilejów i stopni akademickich, nadawanych przez Kościół, odjęcie prawa precedencji, prawa wyboru czynnego i biernego w instytucjach kościelnych, prawa używania tytułów honorowych i odznak, infamja czyli utrata dobrego imienia (jako kara latae sententiae) lub pozbawienie czci (jako kara ferendae sententiae) i grzywny. Kary mszczące, które mogą być nałożone tylko na duchownych, są: zakaz spełniania funkcyj kościelnych, suspensa bezterminowa lub na czas oznaczony, przeniesienie z lepszego na gorsze beneficjum, pozbawienie jakiegoś prawa, połączonego z beneficjum, niezdolność do uzyskania pewnego lub jakiego bądź beneficjum, godności lub urzędu kościelnego, pozbawienie beneficjum lub oficjum, zakaz przebywania w pewnej miejscowości, nakaz przebywania tylko w pewnej miejscowości, pozbawienie prawa noszenia sukni duchownej, depozycja i degradacja.
 Władza karna w Kościele katolickim przysługuje papieżowi, biskupom, synodom prowincjonalnym i przełożonym zakonnym w stosunku do członków zakonu. Uwolnienie od kary może nastąpić w drodze absolucji, jeśli chodzi o kary poprawcze czyli cenzury, albo przez dyspensę, gdy chodzi o kary właściwe czyli mszczące. Uwolnić od kary może ten, kto ją nałożył, jego następca lub wyższy przełożony. W wypadkach, niecierpiących zwłoki, w niebezpieczeństwie śmierci, każdy kapłan może udzielić absolucji od wszystkich cenzur.

 Katakumby (z greck. kata-kymbas „przy wąwozie“, albo od kata-tombus „przy grobach“), starożytne cmentarze podziemne w Rzymie i innych miastach włoskich. W Rzymie stanowią sieć kurytarzy, rozszerzających się miejscami w kwadratowe izby (cubicula) lub kaplice (erypta), gdzie mieściły się szeregi grobów. Nad grobami, zawierającemi ciała męczenników, są wykute łukowate nisze (arcosolia), służące za ołtarze, przy których w rocznicę śmierci męczennika tam pochowanego odprawiano mszę. Ściany kurytarzy i krypt pokryte są w wielu miejscach marmurem lub stiukiem i ozdobione malowidłami, przeważnie symbolicznej treści z motywami liturgicznemi lub dogmatycznemi.
 W czasach prześladowań chrześcijan katakumby służyły nietylko jako