Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/229

cmentarze, których nienaruszalność poręczało prawo rzymskie, ale i jako miejsce tajnych zebrań w celu odprawiania nabożeństw. W V w. katakumby przestały być miejscem grzebania zmarłych i stały się celem pobożnych pielgrzymek. W ciągu średnich wieków poszły w zapomnienie. Z końcem XVI w. zaczęto odkopywać katakumby rzymskie, których jest przeszło 50 a długość ich kurytarzy, stanowiących Rzym podziemny, przenosi 1000 km. Najważniejszemi z nich są: katakumby św. Kaliksta przy Via Appia, katakumby przy kościele św. Sebastjana przy Via Appia, katakumby Domitylli przy Via delle Sette Chiese, św. Priscilli przy Via Salaria i św. Agnieszki przy Via Nomentana. Poza Rzymem znajdują się katakumby w Albano, Boisenie, Neapolu, Katanji i w Syrakuzach. Studjum katakumb stało się przedmiotem osobnego działu archeologji i historji sztuki i bogatem źródłem wiedzy historycznej i kościelnej.

 Katarowie, nazwa zbiorowa całego szeregu sekt średniowiecznych, będących dalszym ciągiem starochrześcijańskiej sekty manichejskiej (ob. Manicheizm). Do nich liczą się albigensi, bogomili, eucheci, paulicjanie, lucyferjanie i inni. Wszystkie te sekty wyznawały wschodni dualizm (ob.), odrzucali małżeństwo, cześć krzyża i obrazów, kult świętych i autorytet papieża. W w. XII i XIII rozszerzali się we Włoszech i południowej Francji. W XIV w. wyginęli a resztki ich przeszły na katolicyzm.

 Katarzynki, konkregacja zakonna, trudniąca się pielęgnowaniem chorych i nauczaniem dziewcząt, założona w r. 1583 w Brunsbergu na Warimji, aprobowana przez biskupa warmińskiego, Marcina Kromera. Oprócz w Brunsbergu posiadają klasztory w Liczbarku, Reszlu, Ornecie, w Krokach na Żmudzi, oraz 3 klasztory w Anglji i 12 w Brazylji.

 Katecheta (prefekt), duchowny katolicki, nauczający zasad wiary. Do tego obowiązku powołani są przedewszystkiem proboszczowie i ich pomocnicy. W razie potrzeby może władza duchowna upoważnić świeckich do nauczania religji a to upoważnienie nazywa się missio canonica (ob. Misja kanoniczna).

 Katechetyka, nauka, zawierająca prawidła nauczania religji. Są dwie metody katechetyki. Pierwsza z nich, metoda dydaktyczna, polega na wyjaśnianiu prawd religijnych, uzasadnianiu ich faktami historycznemi i wskazywaniu praktyk religijnych. Metoda sokratyczna zaś polega na tem, że katecheta ma przez rozmowę z uczniem i zadawanie odpowiednich pytań wydobywać z niego określenia jego pojęć religijnych i kształtować je. Pierwszą katechetykę napisał św. Augustyn w, r. 397 p. t. „De catechisandis rudibus“. Średnie wieki zaniedbały katechetykę jako naukę. Dopiero od czasów soboru trydenckiego zjawiają się dzieła katechetyczne katolickie i protestanckie. W Polsce zaczęto uprawiać katechetykę jako naukę w XIX w.

 Katecheza (katechizowanie), nauczanie zasad wiary przez rozmowę. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa katechezą nazywano przygotowywanie nowo pozyskanych chrześcijan do przyjęcia chrztu.

 Katechizm, wykład zasadniczych prawd wiary w formie pytań i odpowiedzi. Klasycznemi katechizmami katolickiemi są: katechizmy Piotra Kanizjusza, wydane w latach 1554 — 1558, katechizm kardynała Roberta Bellarmina z r. 1597 — 8, oraz „katechizm rzymski11, ułożony w latach 1562 — 1566 na polecenie soboru trydenckiego przez kilku autorów pod przewodnictwem arcybiskupa Leonar. da Marino, biskupa Egidio Foscarari i Franciszka Fureiro. Katechizm rzymski dzieli się na cztery części: 1. Wiara, wykład symbolu apostolskiego, 2. Łaska, nauka o sakramentach, 3. Cnota i grzech, wykład dziesięciorga przykazań i 4. Modlitwa, wyjaśnienie Modlitwy Pańskiej, Pozdrowienia Anielskiego i najważniejszych obrzędów.
 W Polsce najdawniejszym katechizmem było dzieło kardynała Stanisława Hozjusza p. t. „Confessio fidei catolicae“, wydane w Krakowie w r. 1553, które miało za życia autora 30 wydań. Również bardzo rozpowszechniony w Polsce był katechizm Piotra Kanizjusza, który wyszedł w tłu-