Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/171

skopalny (ob. Episkopalny system w katolicyzmie) i doprowadził go do ostatecznych konsekwencyj. W szczególności uczy Hontheim, że Chrystus dał władzę całemu Kościołowi a Kościół jako całość przelał wykonywanie jej na biskupów, którzy wszyscy między sobą są równi. Dla utrzymania jedności Kościoła ustanowiony jest wprawdzie prymat papieża, ale jest to tylko pierwszeństwo honorowe, z którego nie wynika żadna jurysdykcja papieża nad biskupami ani jego wyższość nad soborem powszechnym. Zwoływanie soborów i zatwierdzanie ich uchwał nie należy do papieża, któremu nie przysługuje żadne prawo monarchiczne nad całym Kościołem. Równie radykalnym okazał się Hontheim w swych zapatrywaniach na stosunek Kościoła do Państwa. Wszechwładztwo papieża winno, jego zdaniem, ustępie uprawnionej władzy biskupów, ale sam Kościół nie jest w stanie przeprowadzić tej reformy. Panujęcy świeccy winni jęć się tego zadania i uporządkować sprawy Kościoła tak jak tego wymaga jego dobro i interes Państwa.
 Przeciw teorjom febronjańskim wystąpił papież Klemens XIII a dzieło Hontheima znalazło się na indeksie (1764). Hontheim odwołał swe błędy w liście pasterskim z r. 1779, ale teorja jego na podatnym gruncie ówczesnego „oświeconego absolutyzmu“ przyjęła się zwłaszcza we Francji, Hi. szpanji, Portugalji, Neapolu i innych ówczesnych państwach włoskich. W Niemczech owocem febronjanizmu była t. zw. punktacja emska (ob. Emski kongres) a w Austrji system rzędowy, zwany jozefinizmem.

 Hormisdas św., papież od r. 514 do 523, usunął w r. 519 t. zw. schizmę akacjańską, trwającą przez 35 lat w Konstantynopolu i wydał formułę wiary, zwaną formula Hormisdae, przyjętą przez cesarza Justyna I i patrjarchę w Konstantynopolu Jana II, która zakończyła zamieszanie monofizyckie, wywołane przez henotikon cesarza Zenona (ob. Henotikon).

 Horus, ob. Egipska religja.

 Hosanna, z aramejskiego hoszianna, znaczy „ratuj“, „zbaw“, okrzyk wyjęty z psalmu 117, śpiewanego przez żydów w czasie święta namiotów. Według ewangelji św. Marka (XI, 9 — 10) tym okrzykiem witali żydzi Chrystusa, wjeżdżającego do Jerozolimy na pięć dni przed Męką.

 Hostja (po łacinie hostia zn. ofiara), opłatek okrągły z męki pszennej, którego w obecnej formie używa Kościół katolicki od XII wieku jako materji do przeistoczenia przy mszy św. na Ciało Chrystusa. Kościół wschodni używa na ten cel prosfory.

 Hozjusz Stanisław, kardynał, książę biskup warmiński, ur. w Krakowie w r. 1504, kształcił się w akademji krakowskiej, gdzie uzyskał bakalaureat. Był sekretarzem biskupów krakowskich Jana Konarskiego i Piotra Tomickiego, który go wysłał na studja w Bolonji i w Padwie. Uzyskawszy w r. 1533 w Bolonji doktorat obojga praw, Hozjusz wrócił do Polski i został regensem kancelarji królewskiej, a jako beneficjum otrzymał kolejno probostwa w Wieluniu, Wiślicy, Gołębiu i Radłowie. W r. 1538 został kanonikiem warmińskim, a w r. 1551 biskupem warmińskim, przyczem papież Juljusz III polecił mu administrację biskupstwa poznańskiego.
 Hozjusz przeprowadził t. zw. kontrreformację w Polsce, to jest zwalczył skutecznie wpływy protestantyzmu i przeszkodził utworzeniu „kościoła krajowego“. A mianowicie na synodzie piotrkowskim w r. 1551 wystąpił ze swojem wyznaniem wiary, które zostało przez ogół zgromadzonych jednomyślnie przyjęte i zaprzysiężone. W ten sposób przeciął agitację protestancką, dążące do utworzenia w Polsce wedle niemieckiego wzoru „kościoła krajowego“, popieraną przez dwór i wielu możnowładców. Na podstawie swego „wyznania wiary“ opracował Hozjusz dzieło p. t. „Confessio fidei catholicae christianae“, które zostało przetłumaczone na wszystkie niemal języki europejskie i za życia autora doczekało się 30 wydań. W r. 1560 udał się Hozjusz jako delegat apostolski do Wiednia w celu przeprowadzenia z cesarzem Ferdynandem I rokowań co do ponownego otwarcia soboru trydenckiego. Załatwiwszy pomyślnie tę sprawę, został kardynałem i legatem papieża Piusa IV na sobór trydencki, któremu przewodniczył i wywierał silny wpływ na