Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/165

hermeneutyka tem, że podaje teoretyczne zasady zrozumienia tekstów Pisma św., podczas gdy egzegeza, czyli wykład tekstów biblijnych, jest praktycznem zastosowaniem tych zasad.

 Hermes, w mitologji greckiej poseł Zeusa, przewodnik dusz zmarłych w drodze do Hadesu, bożek handlu (ob. Grecka mitologja i religja).

 Hermes Jerzy (1775 — 1831), teolog niemiecki’, profesor dogmatyki katolickiej na uniwersytecie w Monasterze a następnie w Bonn. Przez swoje wykłady i pisma treści dogmatycznej wywołał kierunek naukowy, zwany hermezjanizmem, głoszący odmienne od nauki Kościoła katolickiego zapatrywania na stosunek wiary do rozumu. A mianowicie Hermes usiłował zastosować filozofję nowoczesną do teologji, uważał wiarę za wynik poznania rozumowego, sądził zatem, że przyjęcie religji objawionej zależy wyłącznie od rozumu. Wskutek tej nauki hermezjanizm został w r. 1835 (po śmierci swego twórcy) potępiony przez papieża Grzegorza XVI w breve „Dum acerbissime“ a profesorowie teologji, którzy nie chcieli poddać się temu wyrokowi, zostali usunięci. Hermezjanizm jest duchowym poprzednikiem starokatolicyzmu i modernizmu.

 Hermes Trismegistos (z greck. zn. „trzykroć największy Hermes“), grecka nazwa egipskiego boga Tot, który opiekował się sztukami i umiejętnościami. Przypisywano mu autorstwo licznych ksiąg świętych, zawierających całą encyklopedję wiedzy egipskiej. Pod nazwą „Hermetica“ czyli „ksiąg hermetycznych“ przechował się zbiór 16 pism greckich, powstałych w Egipcie w III lub IV wieku po Chr., treści religijno filozoficznej, mieszaniny mistycyzmu, filozofji neoplatońskiej i spekulacyj teozoficznych. Od tych pism nazwano hermetykami teozofów, zwolenników tajemniczości a także „hermetycznych wolnomularzy“ (ob. Masonerja). W średnich wiekach przypisywano Hermesowi wszelkie tajemnice magji a w szczególności moc zamykania skarbców pieczęcią magiczną.
 (Zieliński Tadeusz, Hermes trzykroć wielki, 2 wyd. Zamość, 1921).

 Hermetycy, ob. Hermes Trismegistos.

 Hermezjanizm, ob. Hermes Jerzy.

 Hermogenes, malarz w Kartaginie na początku III wieku. Głosił herezję gnostyczną. Naukę jego zwalczał Tertuljan i Teofil z Antjochji (ob. Gnostycyzm).

 Hernhuci, sekta protestancka, powstała z początkiem XVIII w. Niektórzy członkowie sekty „braci czeskich“ czyli morawskich osiedli w r. 1722 wpobliżu miejscowości Herrnhut w dobrach hr. Ludwika Zinzendorfa w Saksonji, który w r. 1727 zorganizował ich wraz z miejscowymi protestantami w nową sektę i założył pierwszą gminę „hernhutów“ w Bertelsdorf. Różnice wyznania pomiędzy zjednoczonymi w tej sekcie luteranami, reformowanymi i braćmi morawskimi nie miały dzielić nowej gminy, która według zamiarów swego założyciela miała należeć do związku „kościoła krajowego“ luterskiego w Saksonji. Mimo tych tendencyj pojednawczych stała się gmina hernhutów i ich założyciel przedmiotem nienawiści i posądzeń ze strony ortodoksyjnego protestantyzmu, tak że hr. Zinzendorf zmuszony był złożyć urząd państwowy, który przedtem piastował. Założone przez niego gminy hernhutów w Bertelsdorf, w Łużycach górnych i na Śląsku (Gnadenberg i Gnadenfrei) uzyskały uznanie państwowe czyli t. zw. koncesję generalną w Niemczech w latach 1742 do 1748, do czego przyczyniło się otrzymanie przez Zinzendorfa w Berlinie „święceń biskupich“ na biskupa braci morawskich. Sekta rozpowszechniła się w Anglji i w Ameryce i odbyła w r. 1756 pierwszy „synod powszechny“ w Herrnhut, na którym ostatecznie zorganizowała się na zasadzie synodalno-prezbiterjalnej. Władza kościelna należy w niej do dyrektorjum, zwanego Aeltestenkonferenz der Unität („konferencja najstarszych jednoty“), złożonego z 12 członków z siedzibą w Bertelsdorf. Wyższą władzę ponad dyrektorjum stanowi synod, złożony z delegatów czterech „prowincyj“, któremi są: kontynent europejski, Anglja, Ameryka i zachodnio-indyjska prowincja misyjna. Nauka wiary i nabożeństwo są te same, co u ewangelików. Właściwością sekty są codzienne zebrania