Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/166

wieczorne i nabożeństwo na cmentarzu w poranek święta Wielkanocy. Hernhuci rozwinęli żywą, działalność misyjną, w Laponji, Grenlandji, w Afryce południowej i w Indjach wschodnich.

 Hestja, ob. Grecka mitologja i religja.

 Heterodoksja, innowierstwo, w przeciwstawieniu do ortodoksji czyli prawowierności. Obydwa te wyrażenia odnoszą się do kwestyj religijno-dogmatycznych. W znaczeniu heterodoksji używa Kościół katolicki wyrażenia herezja lub schizma.

 Hezychaści czyli kwietyści, „odpoczywający“, mistyczna sekta mnichów greckich w XIV i XV wieku, przeważnie na górze Atos. Prowadzili życie wyłącznie kontemplacyjne, pole-gające na bezustannej modlitwie i rozmyślaniach, którym oddawali się siedząc w osobnych celach z podbródkiem opartym na piersiach i wzrokiem utkwionym we własny pępek, stąd zwani omfalopsychoi, czyli dusze pępkowe. Jako główny przeciwnik hezychastów występował mnich Barlaam, który ich oskarżał przed cesarzem i patrjarchą w Konstantynopolu o herezję. Obrońca ich Palamas, arcybiskup Tessalonik, przeprowadził uznanie ich prawowierności na synodach w Konstantynopolu w r. 1341 i 1351.

 Hierakici, zwolennicy Hierakasa, lekarza koptyjskiego w Leontopolis w Egipcie, stanowili w III wieku po Chr. sektę, zwalczaną przez św. Epifanjusza. Nie wierzyli w zmartwychwstanie ciał i wymagali surowej powściągliwości, uważając ją za najważniejszą różnicę pomiędzy Starym Zakonem a religją chrześcijańską.

 Hierarchja czyli „święte zwierzchnictwo“, w znaczeniu przedmiotowem władza duchowna wykonywana przez Kościół, w znaczeniu podmiotowem zaś osoby, wykonywające tę władzę stosownie do ustroju kościelnego, który polega na stopniowaniu zakresu władzy według stopnia otrzymanych święceń lub otrzymanej misji kanonicznej. Wedle tego rozróżnia się w Kościele katolickim hierarchja święceń (h. ordinis) od hierarchji jurysdykcji (h. iurisdictionis). Do pierwszej należą duchowni, którzy otrzymali święcenia wyższe (z prawa bożego) i niższe (z prawa kanonicznego). Do hierarchji jurysdykcyjnej należy z prawa bożego papież i biskupi, z prawa kanonicznego zaś ci, którzy otrzymali jakąś misję, jak np. legaci apostolscy, patrjarchowie, prymasi, opaci, generałowie zakonów, wikarjusze generalni i t. d. Do hierarchji katolickiej zatem wciela się kandydatów nie przez zezwolenie lub powoła nie ludu lub władzy świeckiej lecz przez wyświęcenie lub misję kanoniczną. Hierarchja protestancka zaś jest szeregiem osób lub instytucyj, z przewagą elementu świeckiego, które wykonywają władzę duchowną na podstawie wyboru, zezwolenia lub nominacji otrzymanej od władzy świeckiej, nawet w tych odłamach protestantyzmu, które, jak np. anglikanizm, zatrzymały ustrój episkopalny, (ob. Episkopalny system w protestantyzmie).

 Hierokles, namiestnik Bitynji i prefekt Egiptu, prześladowca chrześcijan za czasów Dioklecjana (303 — 311). Do prześladowań przyczynił się także przez swoje pisma, w których starał się udowodnić, że księgi chrześcijan zawierają sprzeczności, że apostołowie byli ludźmi nieokrzesanymi, że Chrystus wypędzony przez żydów prowadził życie rozbójnicze i t. p.

 Hieronim z Pragi (1363 — 1416), przyjaciel i zwolennik nauki Jana Husa. Kształcił się w Heidelbergu, Kolonji, Paryżu i Oksfordzie, gdzie przejął się doktryną Wikleffa, zwłaszcza w zaznaczaniu wyższości Pisma św. nad tradycją i głosił tę naukę jako profesor uniwersytetu w Pradze. W r. 1413 bawił w Polsce i na Litwie, gdzie również rozszerzał naukę Wikleffa. Dowiedziawszy się o uwięzieniu Husa, pojechał do Konstancji i starał się u cesarza o list żelazny i posłuchanie przed soborem. Gdy glejtu nie dostał, powrócił do Czech, gdzie został uwięziony i stawiony przed soborem w Konstancji. Na publicznem posiedzeniu soboru dn. 23 września 1415 r. wyparł się uroczyście swojej nauki, ale gdy mimo tego nie odzyskał wolności, w maju 1416 r. cofnął swoje odwołanie. Wobec tego sobór uznał go za heretyka i wydał władzy świeckiej, która go stosownie do obo-