Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/137

Polsce i apostołował na Rusi. Chrzcił Bolesława Wstydliwego. Współcześni uważali go za błogosławionego.

 Gerhoh z Reichersbergu, teolog niemiecki z XII wieku. Jako kanonik katedralny w Augsburgu występował przeciwko zeświecczeniu członków kapituły i widząc bezowocność swoich starań, złożył swą godność (1124). Arcybiskup salzburski, Konrad I zamianował go prepozytem kanoników regularnych w Reichersbergu, gdzie rozwijał niestrudzoną działalność przeciwko rozluźnieniu życia wśród kleru. Zmarł w r. 1169.

 Gerle Krzysztof Antoni (1704 — 1805), religijno-polityczny marzyciel w czasie rewolucji francuskiej. Był przeorem klasztoru kartuzów i deputowanym. W czasach terroru został oskarżony o sprzysiężenie teokratyczne i uwięziony. Po uwolnieniu pracował w dziennikarstwie i jako urzędnik ministerstwa spraw wewnętrznych. Umarł w zapomnieniu.

 Germańska religja. Źródła wiadomości o mitologji germańskiej, zawarte w dziełach autorów rzymskich (Cezar, Tacyt, Ammianus Marcellinus), pisarzy z czasów wprowadzenia chrześcijaństwa wśród Germanów (Jordanes, Grzegorz z Tour, Paweł Diakon, Beda), w zabytkach piśmienniczych, jak odkryte w r. 1841 w Merseburgu formuły zaklęć (Merseburger Spruche) i na starogermańskich na-grobkach, są tak szczupłe, że nie pozwalają na odtworzenie całości systemu mitologji germańskiej, a dawniejsze próby takiej rekonstrukcji nie ostały się wobec ścisłych badań. Również pozbawioną podstawy okazała się teorja, doniedawna panująca, jakoby główne postacie z ludowych podań germańskich o bohaterach i wojownikach były postaciami dawnych bogów.
 Najbardziej rozpowszechnione u ludów germańskich nazwy bóstw dadzą się odtworzyć z nazw dni tygodnia w językach germańskich: wtorku, środy, czwartku i piątku. A mianowicie z nazwy wtorku (staroniem. Zistag, ang. Tuesday) wyprowadza filologja niemiecka nazwę bóstwa, starogermańskiego Tiu (Tiwaz), staroangielskiego Things, którego porównywają z greckim Zeusem i rzymskim Jowiszem. Miał to być jeden z najwyższych bogów germańskich, bóg wojny, porównywany również z rzymskim Marsem, któremu był poświęcony wtorek (dies Martis). Z nazwy środy w językach germańskich wyprowadzają Wotana, skandynawskiego Odina, którego porównywają z rzymskim Merkurym. Według Tacyta miało to być u Germanów bóstwo najwięcej czczone, któremu składano ofiary z ludzi. Wotan miał być także bogiem wojny i przywódcą zastępów dusz zmarłych wojowników. Czwartek, po niem. Donnerstag, ma świadczyć o istnieniu bóstwa Donar, skandynawskiego Thorr. Miał to być bóg nieokiełznanych sił natury, burzy, grzmotów i piorunów, rzucający młotem, który po każdym rzucie wraca mu do ręki. Szósty dzień tygodnia, piątek (niem. Freitag), był poświęcony bogini miłości, zwanej Fria (Frigg, Frea, niem. Frau), germańskiej Venus. W skandynawskich księgach Eddy głównemi bóstwami są: Odin, ojciec i pan świata, jego syn Baldr (Balder), bóg światła, czystości i piękna, zabity podstępnie przez Lokiego, złośliwe bóstwo ognia, i Thorr, dowódca wojsk Odina, walczących przeciwko olbrzymom, którymi dowodził Loki.
 Wedle germańskich wierzeń, dusza ludzka, mieszkająca w ciele, głównie w krwi, oddziela się w czasie snu od ciała w postaci węża lub myszy, a po śmierci może przenosić się w inne ciała. Zastępy dusz zmarłych krążą same lub pod dowództwem Wotana po świecie, szczególnie w czasie około Nowego Roku. Zwykle przebywają pod ziemią, we wspólnem państwie umarłych, zwanem Helle (niem. Hölle — piekło). O aktach kultu, modlitwie i rytuałach pogrzebowych germańskich nic niewiadomo. Składali bogom ofiary z ludzi, koni, wołów, świń i innych zwierząt domowych. Znaczenie liturgiczne miał napój odurzający, zwany napojem bogów, porównywany z wedyjskim soma (ob. Wedyzm).
 (J. Grimm: Deutsche Mytologie, 4-te wydanie, Berlin 1878; E. H. Meyer: Germanische Mythologie, Berlin 1891; E. Mogk: Germanische Mythologie w 3-cim tomie dzieła: Grundriss der germanischen Philologie, Strassburg 1900).