Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/121

razem „od Syna“ (a Filio, Filioqut). Obie te formuły miały to samo znaczenie dogmatyczne i wedle świadectwa św. Bazylego nie zachodziła między niemi żadna istotna różnica. Spór o te formuły między Kościołem Wschodnim a Zachodnim nie był też początkowo sporem dogmatycznym, lecz tylko rytualnym, a wszczął się w r. 808, gdy mnisi łacińscy z klasztoru na Górze Oliwnej w Jerozolimie, powróciwszy z Zachodu, gdzie byli przyjmowani na dworze Karola Wielkiego, wprowadzili zachowany w kościołach frankońskich od VI wieku zwyczaj śpiewania w Credo podczas mszy św. formuły „Filioque“. Mnisi greccy uznali to za herezję. Łacinnicy zwrócili się do papieża Leona III z prośbą o zbadanie sprawy i powoływali się na Karola Wielkiego, na którego dworze będąc, słyszeli w kaplicy dworskiej „Filioque“, śpiewane w Credo. Karol W. ujął się za mnichami łacińskimi i zwołał w tej sprawie synod akwizgrański (809), który uznał formułę Filioque za obowiązującą. Zwołany zaś przez papieża Leona III synod rzymski (810) uznał wprawdzie, że nauka o pochodzeniu Ducha św. od Ojca „i od Syna“ jest prawowierna, ale śpiewania formuły Filioque w czasie mszy św. nie polecał dla uniknięcia dalszych waśni. Mimo to duchowieństwo frankońskie i niemieckie obstawało przy swym zwyczaju i zawzięcie broniło dodatku Filioque. Ten szczegół czysto rytualny dał powód Focjuszowi i Cerularjuszowi do zmiany charakteru sporu z rytualnego na dogmatyczny, ponieważ poczęli głosić naukę, że Duch św. pochodzi tylko od Ojca a nie „i od Syna“. W ten sposób dzięki obustronnej zawziętości w ciągu wieków IX, X i XI doszło do wielkiej schizmy wschodniej (ob. „Florencki sobór“ i „Grecko-wschodni Kościół“).

 Filipini, czyli oratorjanie, kongregacja kapłanów, założona w r. 1558 przez św. Filipa z Neri. Kongregacja ta, zwana oratorjanami, w Polsce zaś i we Włoszech filipinami, rozwija działalność głównie na polu duszpasterstwa oraz piśmiennictwa kościelnego i wydała wielu wybitnych pisarzy, jak Baronius, Raynaldus, kardynał Newman i wielu innych. Do Polski wprowadził filipinów ks. St. Grudowicz w r. 1658. Osiedlili się w Poznańskiem w Świętej Górze Gostyńskiej, w Zdzieszu pod Borkiem i w Biechowie, w Królestwie zaś mieli klasztory w Studziannej i w Górze Kalwarji. Najdłużej z tych klasztorów istniała kongregacja Świętogórska. Wskutek pruskich ustaw majowych z r. 1876 zmuszona opuścić Poznańskie, kongregacja przeniosła się do Krakowa, a w r. 1878 osiadła w Tarnowie, gdzie dotychczas istnieje.

 Filipiny, statystyka wyznań, ob. Azja.

 Filipizm, ob. Melanchton.

 Filiponi, ob. Rosyjskie sekty.

 Filiponici, ob. Monofizyci.

 Filipowcy, ob. Rosyjskie sekty.

 Filistyni, szczep wojowniczy pochodzenia pelazgijskiego, zamieszkały w południowo zachodniej Palestynie, której nazwa od nich pochodzi Znani są ze Starego Testamentu z powodu wojen, prowadzonych z Izraelitami. Do nich należały wspomniane w biblji miasta Gaza, Azdod, Askalon, Gath i Ekron. Religją ich był zbliżony do greckiego pogodny kult przyrody. Główne ich bóstwa, Dagon i Derketo, których wyobrażenia łączyły kształty ludzkie z kształtami ryby, były symbolami płodnych sił natury.

 Filjalny kościół. Filjalnym nazywa się kościół, wybudowany na terytorjum istniejącej parafji, w stosunku do kościoła parafjalnego, który wtedy nazywa się macierzystym. Stosunek zależności kościoła filjalnego od kościoła macierzystego określa akt fundacyjny nowego kościoła. Zależność ta może polegać tylko na prawach honorowych kościoła macierzystego, lub także na prawach materjalnych, a mianowicie mogą parafjanie nowego kościoła zobowiązać się do świadczeń na rzecz kościoła macierzystego.

 Filon (Philo Iudaeus), przedstawiciel grecko-żydowskiej filozofji religijnej, ur. ok. r. 20 przed Chr., zm. ok. r. 54 po Chr. Stał na czele delegacji, wysłanej ok. r. 40 do cesarza Kaliguli dla obrony żydów przed prześladowaniami, spowodowanemi przez to, że odmawiali umieszczania posągu cesarza w synagogach. Delegacja nie odniosła żadnego skutku, a Filon zaledwie uniknął śmierci.