Strona:Rus Jarema Kusztelan - Ks. Patron Augustyn Szamarzewski.pdf/196

 Taki rozwój spółkowy dał atoli powód do niezupełnie właściwej oceny życia spółkowego drugiego okresu działalności patronackiej ks. Szamarzewskiego. Gdy po Spółkach w latach 1881-ym i 1882-im zachodziły większe straty, aniżeli dawniej, gdy z powodu upadku niektórych Spółek liczba ich nie podnosiła się, ale owszem cofała, gdy w kierownictwie związkowem zachodziły większe niedomagania i częstsze starcia, gdy roczne sprawozdania związkowe przedstawiały niedokładny, przypadkowy obraz rozwoju życia spółkowego, — wówczas opinja publiczna, podzielona na partje i partyjki, podniecona walkami wewnętrznemi, zwłaszcza politycznemi, a w tem podnieceniu skora zawsze do krewkich, nieoględnych sądów, malowała stan spółkowy w kolorach zbyt czarnych i zapatrywała się na przyszłość życia spółkowego nader pesymistycznie. Mówiono o zupełnym zastoju i martwocie spólnictwa ludowego, ongi tak bujnego i świetnego, o nieczynności Szamarzewskiego i jego dla Spółek oziębłości.
 W rzeczy samej takie pobieżne lub stronnicze osądzenie życia spółkowego tego okresu, bez zastrzeżeń niekiedy i dzisiaj powtarzane, nie jest oparte na rzeczywistych danych. Z osądzenia takiego, nadto zrozumiałego w przełomowej chwili niespokojnych wydarzeń związkowych, pozostanie tylko faktem, że liczba Spółek, co dotyczy Poznańskiego i Prus Zachodnich, nie zwiększyła się, ale cofnęła. Dalej, że r. 1881-go i 1882-go Spółki poniosły straty razem wynoszące przeszło 70 tysięcy. Ale, co dotyczy strat, to wysokość ich, choć znaczna i znaczniejsza, aniżeli w latach poprzednich, nie była jednakże objawem zastraszającym. W latach późniejszych straty podobne powtarzały się jeszcze np. w r. 1889-ym, 1890-ym i 1894-ym i były niewiele mniejsze, niekiedy nawet większe. Zatrwożenie ówczesne i obawy społeczeństwa, podsycane miljonowemi stratami Spółek