1388 justycyjaryjusz posiadał władzę sądowniczą w przypadkach kradzieży, zabójstwa, zranienia i gwałtów, a to tak nad szlachtą, jak i nie szlachtą. Wnioski te jednak sprzeciwiają się w znacznéj części i ustawom z XIV wieku, i ówczesnym stosunkom faktycznym, a to tak pod względem spraw, jak i pod względem osób władzy sądowniczéj oprawcy podległych. Jak bowiem świadczą statuta Kaźmierza W., tudzież współczesne źródła dyplomatyczne, funkcyjonował jako sąd karny dla chłopów podówczas sąd kasztelański lub patrymonialny. Statuta te bowiem w kilku miejscach, w przypadkach kradzieży i zabójstwa między chłopami, wyraźnie o sądownictwie kasztelana wspominają, a nadto zabraniają kasztelanom w przypadkach zabójstwa przypadkowego sprawy poruszać lub z urzędu dochodzić[1]. Dla szlachty zaś sądem właściwym w przypadkach zabójstwa, zranienia, a nawet kradzieży był sąd ziemski[2], a to tém bardziéj, że przestępstwa te za prywatne były poczytywane. Za czasów Jaśka z Czarnkowa[3], i wedle jego słów pilnowanie porządku publicznego i ściganie rabusiów i złodziei należy do starostów, a w obec tego rzeczywiście nie byłoby zupełnie miejsca dla sądownictwa oprawców, i powyżéj przez nas wyprowadzone wnioski nie miałyby żadnéj realnéj podstawy. Wprawdzie sądzićbyśmy mogli, że oprawca sądził jako sędzia kasztelański lub starościński, wniosek taki jednak sprzeciwiałby się temu wszystkiemu, co przemawia za samoistnem stanowiskiem oprawcy jako sędziego, sprzeciwiałby się nadto brzmieniu przywileju Piotrkowskiego z r. 1388. Gdy bowiem przywilej ten ograniczając władzę oprawców, pozostawia im przecież samoistny sąd nad złodziejami na gorącym uczynku schwytanymi, lub publicznie wywołanymi, a nawet dozwala im takich zbrodniarzy śmiercią karać, przeto trudno przypuścić, aby oprawcy przed r. 1388, jako sędziowie grodu, władzę swą wykonywali.
