Strona:Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności - 1887 - Tom 19.djvu/033

Czirchowski był właśnie wówczas justycyjaryjuszem w Łęczycy. Z tego więc wnosićby wypadało, że sprawy o gwałty, gwałtowne najścia domu i zranienia przytém powstałe, należały przed forum justycyjaryjusza. Ponieważ zapiska ta datuje się już z czasu po r. 1388, a więc z czasu, w którym justycyjaryjusz wedle ustawy tylko nad złodziejami sądownictwo posiadał, przeto moglibyśmy przypuścić, że oprawcy na mocy zwyczaju sądzili jeszcze po r. 1388 sprawy, które przed tymże rokiem przed ich sąd należały.
 Wniosek ten jednak potrzebuje jeszcze stwierdzenia którego niestety inne zapiski nam nie dostarczają. Reasumując więc te wszystkie wnioski, moglibyśmy postawić twierdzenie, że przed r. 1388 przed sąd oprawcy oprócz kradzieży, należały także zranienia, zabójstwa, tudzież sprawy o gwałtowne napady lub najścia domu. Chodziłoby więc jeszcze tylko o oznaczenie osób jurysdykcyi oprawcy podległych. Przywilej dla arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego wyjmuje z pod władzy oprawcy: „inhabitantes bona ecclesie” a wyżéj cytowany przywilej dla Toporczyków: „eorum cmethones et servitores”. Nadto przywilej z r. 1388 zabrania justycyjaryjuszom wybierać jakiekolwiek opłaty od kmieci, a więc z tego wszystkiego wnosić wypada, że chłopi wszyscy, i to w dobrach prywatnych osiedli (szczególnym przywilejem nie wyjętych) władzy sądowniczej justycyjaryjusza podlegali. Lecz zdaje się, że i szlachta przed forum justycyjaryjusza w charakterze pozwanych stawała. Wszystkie bowiem prawie wcześniejsze zapiski przytoczone przez nas wyżéj na udowodnienie, że justycyjaryjusz posiadał władzę sądowniczą, wyjęte są z ksiąg sądu ziemskiego, a więc tylko dla szlachty właściwego, nadto zaś same nazwiska stron, jak: Jaszko de Czudzinouicze, Misko de Czudzinouicze, Jaszko de Gromnik, Thomco et Stanislaus de Poramba przemawiają za tem, że osoby te były szlachtą, i to osiadłą, tém bardziéj, iż często późniéj w charakterze pozwanych przed sądem ziemskim stawają. Prawo polskie zaś rządziło się ściśle zasadą: „actor sequitur forum rei”. A więc doszliśmy do wniosków, że w wieku XIV przed r.