Strona:Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności - 1887 - Tom 19.djvu/029

tém większą, że dotychczas nie zbadano jeszcze kompetencyi żadnego z urzędników w Polsce średniowiecznéj, a brak jakiejkolwiek pracy na tem polu utrudnia niezmiernie nasze zadanie, aby oznaczyć kompetencyją oprawcy, który także był pod pewnym względem urzędnikiem sędziowskim. Z drugiéj jednak strony przyznać musimy, że pomimo tych trudności, władza oprawców da się dość szczegółowo oznaczyć, a to dzięki temu, że urząd ich, iż się tak wyrazimy, odstawał od całego systemu sądownictwa polskiego w XIV wieku; dość jasno tedy uwydatniają się różnice między władzą oprawców a władzą innych urzędników.
 Zaznaczyć jednak jeszcze musimy, że jakkolwiek istnienie urzędu oprawców we wszystkich prawie ziemiach Polski stwierdziliśmy, trudno nam będzie skreślić władzę ich ogólnie, t. j. dla całéj Polski. Jak wiadomo bowiem, w ustroju sądownictwa poszczególnych ziem Polskich nietylko w wiekach średnich, ale i późniéj zachodziły pewne mniéj lub więcéj znaczne różnice, zachodzić więc mogły takie różnice także i w organizacyi władzy oprawców ziem poszczególnych. Aby jednak różnice te należycie oznaczyć i wykazać, potrzebaby dokładnie zbadać wszystkie akta sądowe poszczególnych ziem, co w obecnym stanie wydawnictwa źródeł jest niemożliwem. My zaś do pracy niniejszéj w całéj pełni mogliśmy jedynie korzystać z oryginalnych aktów województwa Krakowskiego; dla tego to, co tu o władzy oprawców powiemy, stosować się będzie przedewszystkiem do oprawców w Małopolsce, o tyle zaś tylko może się stosować także i do oprawców innych ziem Polski, o ile wnioski z ustaw dla całéj Polski wydanych wyprowadzić będziemy mogli.
 Wspomnieliśmy już wyżéj, że Maciejowski, Hube i Szujski uważają oprawcę za sędziego w sprawach karnych. Zaznaczyć z góry musimy, że jakkolwiek zdanie to pod pewnym względem jest uzasadnionem, to obejmuje tylko jednę, i to mniéj charakterystyczną stronę władzy oprawców, nadto zaś samo wymaga jeszcze stwierdzenia i bliższego określenia.