Strona:Rabin Dr. Samuel Abraham Poznański.pdf/30

IV.  Działalność naukowa.

 „Gdyby nauka Twa (Boże!) nie była rozkoszą moją, zginąłbym w niedoli mej“. To zdanie z Psalmów (Psalm 119 v 92) kazał sobie dr. Poznański wyryć na nagrobku i ono było istotnie hasłem jego życia Wszystko inne co robił — a robił bardzo wiele — uważał za uboczne, nieraz za stratę czasu, tylko naukę uważał za istotny cel swego życia i jej poświęcał każdą wolną chwilę.
 Już pierwszy artykuł, ogłoszony przezeń w „Hacefirze“ r. 1889 — Haszulchan w haaron. „O stole i o arce przymierza w świątnicy Pańskiej“ — wskazuje nam, że mamy do czynienia z człowiekiem, który umie badać źródła i umie z nich wydobyć należytą syntezę, a jego rozprawa doktorska daje o młodym badaczu wybitne świadectwo.
 Epoka, którą umiłował, była — jak już poprzednio mówiliśmy — epoka Gaonów. Tą nazwą obejmujemy w szerszem tego słowa znaczeniu dzieje i literaturę żydowską od VII do XI, a nawet do XIII wieku, kiedy to w Babilonie nowe powstały ogniska nauki żydowskiej, a na czele tamtejszego żydostwa stanął „władca wygnania“ Resz galutha. W Surze i w Pumpadycie zogniskowało się życie duchowe żydostwa babilońskiego, gdyż w obu tych miastach powstały szkoły, którym przewodzili uczeni wielkiej miary. Nazywano ich gaonami, od nich epoka bierze swą nazwę. Z czasem wysuwa się na pierwszy plan gaon z Sury i zaciemnia swego kolegę; odtąd jest on w sprawach nauki i religji głową żydostwa babilońskiego. Szereg gaonów surańskich nauczał przez długie wieki, a wśród nich najsławniejszym był Sadja Gaon, żyjący na przełomie IX. i X. wieku. Onto pierwszy przełożył Biblję na język arabski i idąc śladem dawnych hellenistycznych uczonych, dążył do pogodzenia filozofji z religją. Dzieło jego: „Wiara i wiedza“ rozpoczyna długi szereg podobnych zamierzeń filozoficzno-religijnych, z których najsilniejszem będzie Majmonidesa: Przewodnik błądzących (More Nebuchim). Na czasy Saadji przypada wzrost nowej sekty w żydostwie: Karaizmu, a wraz z nim konieczność obrony tradycji i skrystalizowania dogmatyki żydowskiej.
 A równocześnie z wzrostem nauki w Babilonji poczyna już w X wieku kwitnąć nauka żydowska w Hiszpanji. Tutaj rozwija się studjum Biblji i jej komentowanie, tutaj kwitnie poezja hebrajska i filozofja i tutaj powstają wielcy