jéj przypływ. Czy przez to działanie pary ustaje? Bynajmniéj, będzie ona usiłowała skutkiem swojéj sprężystości rozszerzać się daléj i tłok posuwać przed sobą. Ale ponieważ na zasadzie prawa Mariotta, któremu i para ulega, sprężystość gazów ma się w odwrotnym stosunku do przestrzeni przez nie zajmowanych, więc ciśnienie pary, która weszła do cylindra, coraz będzie mniejsze, im tłok daléj posuwać się będzie; to jest, jeżeli para wchodząc do cylindra, posiadała ciśnienie 90 funtów na cal □, a w ⅓ części drogi tłoka wstrzymaną została, to w końcu cylindra będzie tylko posiadała ciśnienie 30 funtów na cal □. Dodawszy zatém do 90 funtów owe 30 funtów, otrzymamy summę 120, którą podzieliwszy przez 2, będziemy mieli średnie ciśnienie pary, działające na tłok od początku aż do końca jego drogi, czyli, że otrzymujemy skutek taki, jak gdyby para działała na tłok, z ciągłém ciśnieniem 60 funtów na cal □.
Nauka o ciepliku i parowaniu wskazuje, że do wyprodukowania pary ciśnienia 90 funtów, która zajęła ⅓ część cylindra, i która wywarła na tłok taki sam skutek, jak gdyby cały cylinder napełniony został parą ciśnienia 60 funtów, nie potrzeba ani połowy tego cieplika, któregoby wymagała para 60 funtów ciśnienia, napełniając cały cylinder. Na oszczędzeniu to zatém cieplika, polega korzyść expansyi, czyli mówiąc innémi słowy, że przez expansyę oszczędza się wielka ilość materyału opałowego.
Jako materyałów opałowych używa się pospolicie: węgla brunatnego (lignitu), drzewa, torfu, węgla kamiennego i koksu, stosownie do tego, jak który z materyałów jest tańszym, albo łatwiejszym w zastosowaniu.
Węgiel kamienny albo torf, jeżeli zawierają wiele części ziemnych, jako dające płomień gęsty, zbyt dymiący, zapycha-
