Strona:Przewodnik praktyczny dla użytku maszynistów (Pietraszek, 1873).pdf/486

– 440 –

tudzież nie dawno podany system Martin’a, przetapiania surowcu i żelaza kutego w gazowych szmelcerskich piecach Siemensa, widocznie mają przeznaczenie produkowania stali na wielką skalę, i że z czasem do wyrabiania szyn, z korzyścią zastósowanymi być mogą.
 Głównemi oznakami odróżniającemu stal od żelaza kutego, są następujące: większa wytrzymałość obok mniejszéj rozciągliwości, większéj ilości węgla i własności przyjmowania wielkiego hartu, jeżeli rozżarzoną stal zanurzymy w zimnéj wodzie; gdy tym czasem żelazo w taki sposób nie daje się całkiem hartować. Stopień hartu, czyli twardość oziębionéj wodą stali, zawisł jedynie od ilości węgla w niéj zawartego. Im większa ilość węgla znajduje się w stali, tym przez oziębienie jéj w wodzie stanie się twardszą.
 Zahartowanie może nawet nastąpić wtedy, gdy stal nie zawiera więcéj nad ⅓ % węgla; ale taki hart nie opiera się już zwyczajnemu pilnikowi. Materyał zawierający węgla od ⅓ do ¼ % a nawet jeszcze mniéj, jest produktem nazywanym żelazem stalowém, czyli żelazem drobno-ziarnistém. Żelazo więc bez węgla jest żelazem kutém; z małą ilością węgla chemicznie połączonego, stalą; a z większą ilością węgla, częścią chemicznie a częścią mechanicznie połączonego, nazywa się stalą laną.
 Wytłumaczywszy w ogólności istotę produkcyi żelaza i stali, należy teraz kilka słów powiedzieć, w jaki sposób fabrykują się szyny.
 Główną cechą dobréj szyny podług profilu Vignoles’a, jest bardzo twarda głowa, ze stopą czyli podeszwą bardzo rozciągliwą; dla tego głowę robiono zwykle z twardego i zbitego materyału, a mianowicie: z żelaza drobno-ziarnistego lub stali, a stopę z miękkiego i żylastego materyału. Ponieważ jednak łączenie z sobą rozmaitych gatunków żelaza, przedstawia niezmierne trudności i nie zawsze udaje się dobrze; nadto, uderzenia kół o szyny odbywają się w rozlicznych kierunkach, nieobliczonych formach i wielkościach, byłoby przeto najkorzystniéj