Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/520

lić. Jednym z pierwszych aktów konsularnych Cezara było przeprowadzenie prawa agrarnego — a właściwie wznowienie, z pewnemi zmianami, ustawy, z jego inicjatywy przedłożonej przez trybuna Rullusa jeszcze za konsulatu Cycerona. Czuwanie nad owem prawem powierzano nielicznej komisji, której członkowie byli nietykalni. Ponieważ jedno miejsce w tej komisji zostało opróżnione wskutek Śmierci jednego z członków, przeto Cezar zaproponował je Cyceronowi. Cycero wiedział że, przyjmując propozycję Cezara, zabezpieczy się od wszelkich zamachów ze strony swego zaciętego wroga, a mimo to i tym razem odtrącił wyciągniętą ku sobie pomocną dłoń. Wówczas Cezar, zmuszony do zobojętnienia, pozostawił go jego własnemu losowi. Rok konsulatu Cezara dobiegał końca, a w następnym roku miało się rozpocząć jego namiestnictwo w obu Galljach, które to prowincje, wbrew obyczajowi, zapewnił sobie na pięć lat.
 Wraz z Cezarem opuścimy na krótko Rzym i przeniesiemy się do Gallji, która w ciągu ośmiu lat była terenem działalności tego wielkiego wodza i męża politycznego. Kiedy się zaczynał jego prokonsulat, do Rzymu należała po tej stronie Alp tak zwana Provincia, czyli pobrzeże morza Śródziemnego (za wyjątkiem sojuszniczego państwa Massylijskiego w nizinie Rodanu); gdy zaś po ośmiu latach wraz ze swemi legjonami wracał do kraju, cała Gallja do Renu, kanału i oceanu uznawała panowanie Rzymu. Ale nie w tem leży znaczenie czynów Cezara, że do łańcucha rzymskich prowincyj dołączył jeszcze jedno ogniwo: dziś mało nas zachwyca zdobywca, który, przelewając krew swoich żołnierzy i obcych, dąży tylko do zdobyczy terytorjalnych, a już zupełnie nie budzi naszej sympatji ujarzmiciel i ciemiężca.
 Ale podbój Gallji przez Cezara przyniósł tamtejszym plemionom nie niewolę, lecz wyzwolenie duchowe: dzięki podbojowi skierowane zostały te bardzo uzdolnione ludy na drogę rozkwitu kulturalnego. To też Gallja bezwiednie odczuwała tę korzyść; chętnie przyjęła od Rzymu nasiona romanizacji i polubiła władzę rzymską. Władza ta była