Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/451

 Jako minus należy zapisać i to, że Sulla przez swój nadmierny racjonalizm lekceważył urok, jaki dla serca rzymskiego miały niektóre dawne urządzenia: nie wiedział, że niszcząc prawa trybunatu i usuwając w ten sposób ze swej konstytucji nawet pozór elementów demokratycznych, daje wrogom swych poczynań zbyt potężną broń przeciw sobie.
 Ale były to wadliwości stosunkowo drobne, mogące ulec poprawie w rychłym czasie. Najokropniejszym był fakt, że cały ten urodzaj wyrósł na glebie, zaczerwienionej krwią pięciu tysięcy proskryptów. Ta krew zaś, zgodnie z wiarą starożytnych, musiała z siebie narodzić Erynję — Erynję wojen domowych. Twórca nowej konstytucji już do tych wojen nie dożył; dzięki bajecznemu swemu szczęściu utrzymywał Erynję w więzach letargu przez cały czas, co prawda krótki, swego życia. W niezachwianej ufności, że szczęście nie zawiedzie go do końca — popelnił nowe, bezprzykładne dziwactwo.
 Prawo Walerjusza — jak widzieliśmy — dawało Sulli w ręce dożywotnią władzę królewską; ale nie miał on bynajmniej zamiaru zatruwać tą władzą całego swego życia. Po dwóch latach zgórą, ukończywszy dzieło, którego się podjął, na uroczystem zebraniu ludowem zrzekł się pełnomocnictw dyktatorskich i nanowo został zwykłym obywatelem rzymskim; oświadczył przytem, że gotów jest ponieść odpowiedzialność za wszystkie swoje czyny z czasów zarządu republiką. Lecz nikt nie miał odwagi pociągnąć go do odpowiedzialności.
 Oczywiście — powie niejeden — łatwo mu było okazać te wielkoduszność, mając za sobą 10.000 gwardji swych Korneljuszów. Przypuśćmy; ale oto Sulla opuścił Rzym; udał się do swej posiadłości Kumańskiej, żył swobodnie, bądź to oddany hałaśliwym igrzyskom łowieckim i wystawnym ucztom, bądź to cichej pracy nad swemi pamiętnikami. I ani jeden cios nie ugodził weń choćby przypadkiem, ani jedna kropla trucizny nie wsączyła się do jego puharu odświętnego, ani jeden zabójca nie zakradł się za kotarę jego domu. Bezczynni byli mściciele pro-