Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/416

donji, Afryki lala się krew zarówno rzymska jak italska, a jednak wszystkie korzyści i zaszczyty otrzymywali wyłącznie Rzymianie. Wskutek tego sprzymierzeńcy coraz bardziej pragnęli otrzymać w pełni obywatelstwo rzymskie. Było to tem możliwsze, że istniały gminy o pośredniem prawie rzymsko-italskiem; były to t. zw. Latini. Początkowo tak nazywały się tylko gminy w Latium, ager Latinus; później w miarę tego, jak z jednej strony owe «gminy», będąc obdarzone obywatelstwem rzymskiem, zamieniały się w «municypja», z drugiej zaś strony powstawały równolegle z rzymskiemi i «latyńskie kolonje», termin nomen Latinum przechodził na te ostatnie i z plemiennego stawał się jurydycznym.
 Latynowie stali się sojusznikiem uprzywilejowanym; przywilej ich w pierwszym rzędzie polegał na tem, że w prawie cywilnem zrównano ich z Rzymianami, z którymi po pierwsze mogli zawierać umowy majątkowe (jus commercii) i prawne małżeństwa (jus conubii), a powtóre stać się obywatelami rzymskimi.
 Tym sposobem przy końcu II-go wieku prócz innych zagadnień politycznych, zaprzątających rząd republiki rzymskiej, przybyło jeszcze jedno zagadnienie: kwestja italska, a raczej sprawa obdarzenia Italczyków prawami obywateli rzymskich. Trudność rozwiązania tej kwestji polegała na tem, że odpowiednie prawo, które z istoty swej było demokratyczne, było jednak sprzeczne z interesami proletarjatu rzymskiego. Sprawcą tego był Gajus Grakchus, który wydał prawo o tanich przydziałach zboża (lex frumentaria). Prawo powyższe w warunkach ówczesnych stało się wielkim ciężarem dla skarbu rzymskiego; w miarę wzrostu liczby obywateli, niepomiernie powiększyłaby się ilość udzielanych przez skarb przydziałów. Łatwo to zrozumiał tłum, który się gromadził na komicjach; oczywiście więc wrogo odnosił się do każdej próby rozszerzenia granic obywatelstwa rzymskiego. Doświadczył tego sam Gajus Grakchus; po jego upadku nobilitet bez trudu usunął jego wniosek o obdarzeniu sprzymierzeńców obywatelstwem rzymskiem. Po raz drugi do-