Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/234

była zupełnie podobna do naszej, która też wprost od niej pochodzi. Takich «tomów» bibljoteka pergameńska liczyła dwieście tysięcy.
 I oczywiście nie był to kapitał martwy. Podobnie jak Aleksandrja, Pergam był centrem wiedzy owego czasu. Co do wyboru specjalności, widoczne jest pewne współzawodnictwo między niemi. Filozofja, zaniedbana w Aleksandrji, kwitnęła w Pergamie, a zwłaszcza surowa moralna nauka Zenona i jego «Stoi»; za to w naukach ścisłych Pergam stał niżej od Aleksandrji. Filologja była gorliwie uprawiana i tu i tam, ale jej przedstawiciele pergameńscy zgóry patrzyli na prace Aleksandryjczyków w dziedzinie języka i «krytyki tekstów». Samym sobie nie dawali oni nazwy «gramatyków» lecz «krytyków». Wykładali oni autorów z wyższego, filozoficznego punktu widzenia, zwłaszcza chętnie uprawiali wykład allegoryczny. Najsławniejszy z nich był, za Attala II, Krates z Mallosu, który swemu królowi służył też i w dziedzinie polityki. Wszystko, cośmy tu powiedzieli może wywołać takie wrażenie, jakoby Pergam był miastem czysto greckiem.
 Rzeczywiście ludność tubylcza nie mogła grać tutaj takiej roli, jaką w Aleksandrji grali dumni swą wielowiekową kulturą Egipcjanie. Bądź co bądź, oni istnieli, i ich zjednoczenie religijne z przybyłym elementem greckim stanowiło i tutaj troskę władców, nie tylko Attalidów, ale przedtem już Lizymacha. Wybór kultu był wskazany: jak pergameńscy Mizyjczycy, tak też sąsiedni Lidowie, Frygowie i t. d. czcili boginię, którą zwali poprostu «Wielką Macierzą». Główna jej świątynia, otoczona lesistemi górami, znajdowała się w mieście Pessynuncie, w samej głębi dzikiej Frygji. Gród ten, swojego rodzaju Mekka owych czasów, był rządzony przez kapłanów — rząd ich, uświęcony wiekami, był na tyle potężny, że nawet Gallowie, którzy zajęli tę miejscowość, nie śmieli dotknąć skarbów wspaniałej świątyni, gdzie kapłani śród szalonych ceremonji, co doprowadzały czcicieli do samokaleczenia, służyli swej Wiel-