Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/233

musimy wspomnieć o jednej ich zasłudze: nie poprzestając na zamawianiu nowych utworów, byli oni pierwszymi w dziejach kultury zbieraczami (kolekcjonerami) dziel starych, oczywiście w kopjach, gdyż oryginałów zamiłowana w nich Grecja nie oddawała za żadne pieniądze. Tak powstał obyczaj kopjowania posągów; Attalidzi zdobyli sobie wdzięczność artystów, którym umożliwili egzystencję, ale jeszcze bardziej naszą wdzięczność: toć niemal wszystkie posągi starożytne, któremi słyną nasze muzea — są to kopje z dawnych oryginałów, powstałe z zamówienia samych Attalidów lub ich późniejszych naśladowców.
 Wiele jeszcze jest pomników architektonicznych twierdzy pergameńskiej, ale nie będziemy już ich rozpatrywać. Wróciwszy do zagrody Ateny — pójdziemy z niej do niewielkiego budynku na lewo. To bibljoteka pergameńska, składająca się z wielkiej sali do czytania i szeregu izb — książnic, ozdobiona nadto posągiem Pallady, opiekunki piśmiennictwa, oraz biustami ważniejszych pisarzy greckich.
 Istotnie Attalidzi szczęśliwie współzawodniczyli z Ptolemeuszami w sprawie gromadzenia książek, choć mieli do zwalczania znacznie większe trudności. Papyrusu, poza Egiptem, nigdzie nie można było znaleźć, Egipt zaś, który bardzo zazdrośnie czuwał nad tym swoim skarbem i pragnął zachować monopol księgarski, zakazał jego wywozu zagranicę.
 Ale jak to od owych czasów nieraz miało miejsce, trudności komory celnej podnieciły wynalazczość krajową: ze skóry świń, których tysiące składano w ofierze wspomnianej tu bogini Demetrze, Pergam nauczył się robić cienkie białe arkusze, doskonale przysposobione, by służyć jako materjał do pisania. Materjał ten do dzisiaj znany jest pod imieniem swego miasta — wynalazcy: zowiemy go «pergaminem». W odróżnieniu od papyrusu, który skręcano w role, arkusze pergaminowe zszywano po cztery w t. zw. «czwórki», tetradia, z nich zaś powstawały «tomy». A zatem książka pergameńska