Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/230

ne istoty. Można sobie wyobrazić, ile patosu i wraz z tem ile rozmaitości przedstawiała w tych warunkach dla Epigona zamówiona u niego przez Attala «klęska Gallów u źródeł Kaiku» dla zagrody Ateny w Pergamie. Częściowo możemy sądzić o tem z kopij. Wszystkim jest znany «Gall umierający»: raniony śmiertelnie, w półleżącej pozycji na swej tarczy, opiera się na lewym ręku; głowę ma opuszczoną, a na twarzy wyraz powstrzymywanej męczarni i cień nadchodzącej śmierci; jeszcze chwila — a naprężona ręka osłabnie, i Gall również górną częścią ciała upadnie na swą tarczę.
 Jeszcze bardziej patetyczna co do pomysłu jest druga figura albo raczej grupa, przedstawiająca Galla z żoną; aby uniknąć niewoli, Gall zabija żonę — i ta, już wydawszy ostatnie tchnienie, zwiesza się mu na lewej ręce, prawą zaś, wciąż bacząc na wrogów, wojownik sam sobie zadaje cios śmiertelny. Nie zachowała się trzecia grupa, nie mniej wzruszająca: kobieta gallijska leży martwa, jej żywe niemowlę tuli się do niej i nie rozumie, dlaczego ona nie odpowiada na jego pieszczoty. Zaznaczony wyżej realizm uderza zwłaszcza w wyrazie barbarzyńskiej typowości Gallów: ich szorstkich włosów, szorstkiej skóry, szorstkich rysów twarzy. Ale ten realizm nadaje jeszcze większą prawdę zasadniczej myśli, którą Epigon wcielił w swoich utworach, idąc raczej za własną szlachetną naturą, niż za wskazaniami monarchy: to Eschylowska idea współczucia dla wrogów i niechęci przeciw wojnie i jej okropnościom.
 Attalos nie poprzestał na wysławieniu swoich czynów we własnej stolicy: pragnąc je uwiecznić w samym ośrodku helleńskiego ruchu umysłowego, poświęcił on dla Aten cztery grupy rzeźbione, z których pierwsza wyobrażała — zwycięstwo bogów nad gigantami, druga — zwycięstwo Hellenów nad Amazonkami, trzecia — ich zwycięstwo nad Persami, wreszcie czwarta — jego własne zwycięstwo nad Gallami. Zasadniczą myślą tych czterech grup było zwycięstwo praworządności nad dzikiem bezprawiem. Oddzielne postaci tych grup były nie-