katowi dalej prowadzić zaczętą robotę; dopiero gdy padła głowa ostatniego z działaczy, którzy oderwali Kapuę od Rzymu — dopiero wówczas raczył przeczytać pismo senatu.
Dla Hannibala strata Kapui była punktem zwrotnym jego wojny italskiej. Wprawdzie, za pewną pociechę mogło mu posłużyć udatne zajęcie głównego miasta greckiego w Italji, Tarentu, dawnego współzawodnika Rzymu. Ale po pierwsze zajęcie to było niecałkowite: dowódca załogi rzymskiej M. Liwjusz ostatecznie zdołał się utrzymać w twierdzy Tarentyńskiej, a po wtóre Rzym wysłał przeciw Tarentowi swą doświadczoną tarczę, Fabjusza Kunktatora, któremu po długiem oblężeniu udało się odebrać Hannibalowi tę perłę Italji południowej.
Był to ostatni wielki czyn orężny sędziwego dowódcy. Sprawozdanie jego w senacie o tem oblężeniu wydało się Liwjuszowi obrażającem dla jego ambicji. «W każdym razie przyznaj się, Kw. Fabjuszu — rzekł doń Liwjusz — że bezemnie nie zdobyłbyś Tarentu!» — «Zapewne, nie — jadowicie odrzekł Kunktator — nie mógłbym go odebrać, gdybyś ty go przedtem nie stracił».
Teraz Hannibal, zamknięty w Bruttjum i opuszczony przez rodaków, jedyną tylko mógł mieć nadzieję — nadzieję na pomoc swego brata, wodza Hiszpanji kartagińskiej, Hazdrubala Barkasa. Aby jednak ocenić jego położenie, musimy przedtem wystawić rozwój walk na innych teatrach wojny. Było ich teraz trzy: Grecja z Macedonją, Sycylja i Hiszpania.
Macedonją rządził wówczas król, który nosił dumne imię Filipa, ale zresztą był mało podobny do założyciela potęgi swej ojczyzny. Jasno rozumiał on, że zwycięstwo Rzymu jest dla niego daleko niebezpieczniejsze niż zwycięstwo Kartaginy, gdyż plany tej ostatniej nigdy nie ogarniały wschodniej części morza Śródziemnego: na za-
