Strona:PL Waszyński Sady Laokrytow.pdf/20

czem podaje Diodorus rozporządzenie prawodawcy co do wierzycieli, wypożyczających na kontrakt spisany (μετά συγγραφής), co do wysokości procentu i co do prawa egzekucyi wyrosłego wierzycielowi na dłużniku niewypłacalnym. Cały ten rozdział u Diodora odnosi się przeto tylko do prawa pożyczkowego; o tem, aby Bokchoris, czy który inny faraon był wydał podobne rozporządzenie i co do innych zobowiązań, niema mowy ani u Diodora ani w żadnem innem źródle. Ostatecznie taki dowód ex silentio jeszczeby zupełnie przekonywającym nie był; ale nietrudno dopatrzyć się i wewnętrznej przyczyny, dla której ów król właśnie w prawie pożyczkowem — ale też tylko w niem — odstąpił od zasady prawa egipskiego, wymagającej przy zawarciu kontraktu spisania tegoż, uważającego spisanie za „essentiale negotii“. Pożyczka to najpospolitsze i najczęstsze w życiu negotium, dokonujące się i dziś często bez żadnej formalności, zwłaszcza wśród ludzi niezamożnych. Krępować ich, dodajmy do tego ludzi niepiśmiennych przy zaciąganiu drobnych pożyczek obowiązkiem spisywania kontraktu, a wiec często szukania dopiero kogoś, coby umiał pisać (w papirusowych tekstach niezmiernie często występują niepiśmienni άγράμματοι, w których imieniu zastępca czyto prywatny czy oficyalny pisze), znaczyło tyle, co utrudniać im załatwienie codziennych spraw, często może nader naglących. I dlategoto w dobrem zrozumieniu potrzeb swoich poddanych uwolnił ich w prawie pożyczkowem od obowiązku spisywania kontraktu — przecież nie po to, by dać oszustom wolne pole do wyzysku — a przysięgę jako środek dowodowy na plan pierwszy wysunął — by wierzycieli w każdym razie przed wyzyskiem ochronić — ów król Bokchoris, który wnikał w codzienne potrzeby życia swoich poddanych.
 Przypuszczenie Dr. T., zawarte w pytaniu: czy uznanie to rozciągało się... też i na wszystkie umowy niepisemne i samem że pytaniem rozstrzygnięte, jest więc bezpodstawne i stoi w sprzeczności z podanym przez