Strona:PL Waszyński Adam Mickiewicz.pdf/23

ale i wśród obcych, Niemców, szczególnie Francuzów; tem się też pewno tłumaczy silne wrażenie, jakie „Księgi“ na obcych wywarły; przełożono je na niemiecki i francuski język, Lamennais nazwał je księgą ludzkości całej i uległ na czas pewien ich wpływowi.
 W Księgach Narodu Polskiego wyjawił Mickiewicz jak pojmował syntetycznie dzieje ludzkości, dał nam w nich swój historjozoficzny pogląd na przeszłość i przyszłość narodów, i dla tego mają one dla nas — pominąwszy zupełnie ich wartość literacką i naukową, — jakąkolwiek ona jest, — wielkie znaczenie, jako wyraz najistotniejszych przekonań poety.
 „Księgi Pielgrzymstwa“ są dalszym ciągiem „Ksiąg Narodu“; właściwiej powiemy tak: Księgi Narodu Polskiego są gruntem, podstawą na której Księgi Pielgrzymstwa powstały. W Księgach Narodu wypowiedział Mickiewicz swój pogląd na przeszłość i przyszłość narodów, w księgach Pielgrzymstwa zaś daje rady i nauki, któremi tę przepowiedzianą przezeń przyszłość sprowadzić i spełnienie jej przyspieszyć. Księgi Narodu Polskiego mają więc przeważnie teoretyczne, Księgi Pielgrzymstwa zaś praktyczne znaczenie. Przepowiedzianą przez poetę przyszłością jest ta: „Naród zmartwychwstanie i uwolni wszystkie ludy Europy z niewoli.“ Wielkie, messjaniczne posłannictwo przyznał Mickiewicz narodowi polskiemu. By zaś naród tej missji stał się godnym i by ją ziścił, dał mu rady i wskazówki, bo dusza narodu „pielgrzymując po otchłani zbłądzić może i byłby odwleczony powrót jej do ciała i zmartwychwstania.“ Od tego chronić go mają te nauki i przypowieści. Ze zaś najżywotniejszą częścią jego, „duszą Narodu Polskiego jest pielgrzymstwo Polskie“ skierowane są te Księgi głównie do Pielgrzymstwa, które „uczyniło ślub wędrówki do ziemi świętej, ojczyzny wolnej, ślubowało wędrować póty, aż ją znajdzie.“ Na drogę więc, jako wiatyk, daje mu „Chrześcianin Pielgrzym“ Ewangelią Chrystusa i te „nauki i przypowieści.“ Ten jest myślowy związek między księgami Narodu i Pielgrzymstwa.
 Księgi Pielgrzymstwa Polskiego są wiązanką dwudziestu kilku przypowieści, z których każda zawiera w sobie treść moralną. Czyniąc im poważne zarzuty, przyznaje ogólnie krytyka, że „niektóre przypowieści są prześliczne“ i powinnyby „paść na dno duszy i wyrosnąć na stałe, niezłomne przekonania.“ Mniej, zdaje się, zwrócono dotąd na to uwagę, że przypowieści te, z których każda stanowi pewną całość dla siebie, zewnętrznie bardzo luźnie ze sobą powiązane, dają się przecież wszystkie sprowadzić do głównej myśli, na dnie tych „ksiąg Pielgrzymstwa“ spowitej; przypowieści te, to ogniwa tej jednej myśli, która je wszystkie w łańcuch wiąże i spaja. Ową przewodnią ideą jest ta, którą Mickiewicz zaraz w pierwszej przypowieści wygłasza:
 „Z wiarą i miłością wypłynie statek pielgrzymski polski“ — a którą w myśl Mickiewicza uzupełnić możemy — i spełni posłannictwo swe, zawiedzie ludy do wolności i sprawiedliwości.
 Mickiewicz rozwodzi się nad tem, co czynić i jak czynić, by naród wiarę i miłość zachował, za ich pomocą missją swą spełnił; to jest głównym przedmiotem Ksiąg Pielgrzymstwa; przy tem utwierdza się jeszcze w tej zasadniczej tutaj prawdzie, że naród polski jest po-