Strona:PL Smereka - O retoryce w szkole średniej.pdf/17

nibala (3): Tum nuntianti cuidam, iussisee consulem ad pedes descendere equites, dirisee Hannibalem feorunt: Quam mallem vinetos mihi traderet. Klęska Rzymian jest całkowita; dzikość wroga wzrasta; rzeź dochodzi do szczytu (4): Equitum pedestre proelium, quale iam haud dubia hostiwm victoria, fuit, cum victi mori in vestiqio mallent quam fugere, victores morantibus victoriam irati trucidarent, quos pellere non poterant. Opis kończy ogólne wyrażenie: całe wojsko rzymskie poszło w rozsypkę (5): Iude dissipati omnes sunt, equosque ad fugam qui poterant repetebant. — 5) Epizod (c. 49, 6—12) Śmierć konsula Paulusa. Obraz ten, budzący grozę i podziw, jest najwłaściwszem zakończeniem opisu bitwy pod Kannami. Konsul spoczywa na głazie, zbroczony krwią (6: cruore oppictum); nadjeżdża na koniu trybun wojskowy Lentulus i pragnie go ratować. Lecz szlachetny konsul nie myśli w tej chwili o sobie, lecz o państwie, On zginie na posterunku wśród trupów własnych żołnierzy (9—11: oto wzór cnoty żołnierskiej i obywatelskiej; (11): Memet in hac strage militum meorum patere exspirare... to są ostatnie słowa szlachetnego konsula). Zamęt się wzmaga; Rzymianie uciekają; naciskają nieprzyjaciele (12)... consulem ignorantes, quis esset, obruere telis, Lentulum inter tumullum abripuit equus. Szybkość akcji, wyrażona w opisie krótkiemi zdaniami, nie pozwala Liviusowi na dokładny opis zgonu konsula, lecz czyż nie tem straszniejszy obraz powstaje w naszej wyobraźni? Skrwawione ciało konsula, zasypane gradem pocisków tratuje tłum napierających wrogów.
 III. Zakończenie opisu klęski pod Kannami (c. 49, 13—51 w wyjątkach). 1) Ogólna ucieczka Rzymian (49, 13): Tum undique effuse fugiunt... 3) Szczegółowe zestawienie strat Rzymian (49, 15-18). 3) Wielkość klęski zwiększona przez porównanie z klęską nad Allią (50, 1—3): klęska pod Kannami (2—3).. strage exercitus gravior foediorque... Zwrócić należy uwagę na wyrazy foedus i strages, jako stałe wyrażenie dejnosy. (c. 50, 4—51, 4 opuszczam). 4) Opis pobojowiska (c.51, 5—9) dodany jest jedynie dla zwiększenia grozy klęski. Uderza odrazu opracowanie opisu bardzo misterne (widoczny trójpodział, evidentia et sub oculox subiectio, varictas). I. Wstęp. Wczesny ranek. Obraz tak straszny, że nawet u okrutnych wrogów budzi grozę (5)... foedam etiam hostibus spectandam... stragem... II. Obraz miejsca klęski i rzezi: 1) Całe pole zasłane tysiącami trupów (6: tot... milia... passim) żołnierzy pieszych i konnicy 2) Niektórzy jeszcze żyją; jednych dobijają nieprzyjaciele (okrucieństwo!) (6)... ex strage media cruenti, quos stricta matutino frigore excitaverant vulnera, ab hoste oppressi..., drudzy strasznie okaleczeni proszą o dobicie (7): quosdam et iacentes vivos succisis feminibus poplitibusque invenerunt, nudantes cervicem iugulumque et reliquum sanguinem iubentes haurire (należy zwrócić uwagę na umyślne zestawienie 2 par wyrazów); inni sami sobie resztę życia odebrali (8): inventi quidam.. mersis in effossam terram capitibus, quos sibi ipsos fecisse foveas obruentesque ora superiecta humo interclusisse spiritum apparebat. III. Zakończenie. Szczególnie dziwny i straszny wypadek (9): Praecipue convertit omnes subtractus Numida mortuo.. Romano virus naso auribusque laceratis, cum Romanus, manibus ad copiendum telum inutililus, in rabiem ira versa laniando dentibus hostem exspirassset.