Strona:PL Smereka - O retoryce w szkole średniej.pdf/13

i Latony do dzieci w. 61-68, retorycznie zbudowana), ale przecież nie idzie mu o pouczanie czytelnika o wielkości kary bogów — wszak to był mit, a wówczas nikt w mity nie wierzył. Mimo zuchwale stanowisko Nioby, przecież odczuwamy dla niej sympatje, bo kara bogów jest zbyt wielka i jej cierpienie zbyt wielkie. Poeta, zdając sobie dobrze sprawę ze straszności faktu, pragnął wydobyć z opisu jak największą grozę i dać obraz dramatyczny o niezwykłem napięciu, by wzbudzić u czytelnika jak najsilniejsze uczucia.
 I. Zapowiedź ogólna. Poeta przygotowuje nas ogólnie na to, że Niobę spotka nieszczęście, łącząc ten mit z mitem o Arachne (w. 5: nec tamen admonita est poena popularis Arachnes) i ogólnie stwierdzając jej przyszły los (w. 10-11: „Et felicissima matrum! dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset), oraz zjednywa dla niej sympatję, podkreślając, że jej zarozumiałość płynęła z miłości macierzyńskiej (w. 7-10).
 II. Opis nieszczęścia poprzedza niejako I. wstęp (w. 59-72), w którym poeta zapowiada wyraźnie ukaranie Nioby. Latona przemówieniem wzbudza gniewu swych dzieci: umyślnie akcentuje, że one chyba mogą jej przyjść z pomocą (w. 64), umyślnie stopniuje swe nieszczęście, mówiąc przy końcu właśnie o obelgach Nioby, miotanych na nią jako matkę tylko dwojga dzieci, umyślnie nazywa Niobę Tantalis (w. 66) i z przesadą scelerata (w. 68). Gniew dzieci jest tak wielki i chęć pomszczenia matki tak ogromna, że, pragnac natychmiast ukarać winowajczynię, zlatują do Teb. Poeta podkreśla ten pośpiech umyślnie (w. 70 „poenae mora longa querella est i 71 celeri...lapsu). Jakąż poniesie karę Niobe? Poeta kazał Latonie umyślnie ją nazwać Tantalis, bo z tem imieniem łączy się obraz najokrutniejszej kary Tantala. Zatem Niobe poniesie straszną karę... coś stanie się z jej dziećmi — tak czytelnik przeczuwa; wszak Latona życzy jej, by była orba (w. 67) – i to coś strasznego; tak szybko bowiem spieszą na ziemię Apollo i Diana. Zabiją dzieci? Cóż mogaą innego uczynić, wszak oboje mają luk i strzały, a tak natychmiastowej pragną zemsty? A Niobe... znów zyskuje naszą sympatje: wszak ona ma byé ofiarą... ma ponieść tak okrutną karę.., ona, którą poeta kazał umyślnie nazwać Latonie scelerata. Widzimy, że te zapowiedzi są tem wyraźniejsze, im bardziej się zbliżamy do właściwego opisu nieszczęścia. Czytelnik jest zaciekawiony, przeczuwa wielkość nieszczęścia, ma nieco zamglony obraz jego wielkości i już jest wzruszony.
 2. Opowiadanie (w. 73-154). a) Poeta przedstawia, w jaki sposób zginęło 7 synów Nioby (w. 73-120), dramatycznie (sub oculos subiectio, rzecz dzieje się jakby przed naszemi oczyma) i retorycznie (evidentia, straszność rzeczy zwiększa dokładnością opisu i rozmaitością zgonów, varictas, akcentując szybkość, wyrafinowanie zemsty oraz srogość sprawcy, Apollina, i bezbronność ofiar). Im bliżej końca, tem silniej występuje ten kontrast: okrucieństwo Apollina i bezsilność ofiary. Opis zawiera szereg szybko przesuwających się obrazów, co uwydatnia poeta krótkiemi, przeważnie głównemi zdaniami. Scenerja: pole blisko murów miasta, przeznaczone do ujeżdżania koi i ćwiczeń cielesnych. Zgon Ismenusa: Gdy powściąga spienionego rumaka, nagle wydaje okrzyk przedśmiertny i ostatni (ultima vox w. 81 Ei mihi); strzała tkwi w pier-