węża, moczone w okowicie, ogromnie służą na porost włosów; lecz takie włosy co miesiąc w „nowy czwartek" muszą być przycinane, inaczej wąż niedbała dziewczynę udusi albo włosy obwiną się jej naokoło szyi i ją uduszą (zob. nr. 376, 387–391, 398). Widać z tego, że bóstwo dobroczynne, za jakie wąż w wierzeniach pierwotnych po całej ziemi uchodził i dotąd jeszcze uchodzi, mści się i karze, jeśli mu się odmówi ofiary z siebie, t. j. ze swego życia albo w zastępstwie przynajmniej z swej cząstki, jaką są włosy[1]. W bojaźni bożej i zabobonnem uczuciu, zwanem δεισδαιμονια, należy szukać wytłumaczenia aktu postrzyżyn, w tym wypadku w przesądnej czci smoka czyli węża. To też lud polski nazywa ludzi, odmawiających czci wężom, rzekomo jedzących węża i to żywego na przekąskę po wódce, niesamowitymi, widocznie w przeciwieństwie do samowitych ludzi jako czcicieli węża czy smoka[2]. Imię, nadane synowi Piasta, według słów kronikarza Galla (str. 7): ex praesagio futurorum (por. wyżej: aliquid magni praesagii de puero sentiebant), rozumiem tak, że Semovith (= Samowithaj na str. 8.) okaże się „samowitym“ człowiekiem, t. j. istotnie tem, czem w przyszłości został: viribus et aetate crevit et de die in diem in augmentum proficere probitatis incepit... principatum adeptus, non voluptuose vel inepte iuventutem suam exercuit, sed usu laboris et militiae probitatis famam et honoris gloriam acquisivit, atque sui principatus fines ulterius quam aliquis antea dilatavit (roz. 3).
Nie tu miejsce rozwijać teorye o wiecznej walce smoka ze słońcem, która powtarza się tak w polskim jak w greckim micie solarnym o Heraklesie i Kraku[3]. Niema właściwie w tej
- ↑ Schoemann-Lipsius: Griech. Alterth. II, 220: Es liegt dieser Haarweihe ohne Zweifel dasselbe Gefühl zu Grunde, aus welchem auch heutzutage Haarlocken als Andenken gegeben werden: das Haar ist ein Theil des Menschen, und wem man es giebt, dem giebt man damit einen Theil seiner selbst. Por. Rohdego Psyche str. 16, uw. 1.
- ↑ Majewski w przytocz. rozpr. nr. 402, por. Sł gw. p. Karl s. v. Niesamowity.
- ↑ Schoemann: Gr. Art. II³ str. 535 o Heraklesie: Sein ursprünglicher Begriff ist der eines solarischen Gottes: er ist eine Personification der Sonnenkraft und ihrer bald siegreichen bald unterdrückten und gehemmten Wirkungen... Lipsius w czwartem wydaniu tego dzieła cały ten trafny ustęp opuścił. Por. Karol Potkański: „Kraków przed Piastami“ w Rozpr. Wydz. hist.-filoz. Ak. Um. w Krakowie 1898, t. XXXV, str. 116, 12 i 132 o Kraku i jego walce ze smokiem:
