Strona:PL Schneider Nowe poglądy.pdf/13

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

 Sofiści mieli nie tylko na Eurypidesa wpływ stanowczy. Jeżeli Prodykos, reformator religii — zdaniem Dümmlera — na rzecz monizmu i panteizmu, oddziałał przedewszystkiem na najmłodszego z trzech wielkich tragików, to Protagoras wpłynął raczej na sposób myślenia i przekonania Sofoklesa, jak w ogóle piętno swoje wycisnął na ludziach z epoki Peryklesa[1]. Starałem się to wykazać w rozprawie p. t.: „Studya filologiczne nad rozwojem oświaty greckiej w V. wieku przed Chr.“[2]. Szczególnie zalecana przez Sofoklesa εύβουλια wskazuje najwidoczniej na tego, który z niej, t. j. z dobrej woli w sprawach państwowych i domowych, uczynił przedmiot swojej nauki, na pierwszego z sofistów — Protagorasa. Tenże Protagoras zaś zapożyczył z misteryów swą εύβουλια od Dyonizosa Eubuleusa, którego kult niezawodnie chciał zbliżyć do zreformowanej w duchu Apollina delfickiego religii Zeusa[3]. Reforma ta polegała na dopełnieniu kosmogonicznej i przedetycznej religii Zeusa dwoma zasadniczymi dogmatami: o wiecznem królestwie bożem i o pokoju Zeusa z czcigodną matką-ziemią. Poucza o tem Zieliński w znakomitej rozprawie, w której mieni Apollina „der echte Messias der Zeus-religion“ i dochodzi do wniosku, że w „Orestei“ Eschyla pojawia się delficki Apollo już nie jako wszechwładny pan sumien, lecz jako współoskarżony staje wraz z Orestesem w Atenach przed sądem na Areopagu i przed Palladą, która swym głosem rozstrzyga wątpliwy wyrok i Orestesa uwalnia od winy[4].

 Pallas Atena występuje tu w szczytnej akcyi, jaką jej przypisała legenda. Gdy Tytanowie ciało Dyonizosa poszarpali na sztuki, to ona uratowała gorące serce, które „kochało wiele“ pomimo wielu błędów i szaleństw, a chłodne zwłoki dała do pogrzebania — Apollinowi[5]. W tej pomysłowej legendzie mieści się cierpka i wymowna ironia: jasnowidzący i rozsądny Apollo jawi się w roli grabarza szału, bogini zaś mądrości Atena spełnia czyn miłosierny jako potężna orędowniczka i litościwa opiekunka „rozumnych szałem“. Symbolicznie przedstawia ją nowator

  1. ↑ Akademika. Beiträge zur Litteraturgesch. d. sokrat. Schulen. Giessen 1889, str. 161 i 257.
  2. ↑ W Tomie XXXIII. Rozpraw Wydz. filolog. Ak. Um. w Krakowie. 1901.
  3. ↑ Sofokl. Antyg. ww. 1050, 1098, 1242 i Plat. Protag. 318 E. Εύβουλεύς Orphica (rec. Abel) hym. 29, 8; 30, 6; 41, 8; 42, 2; 52; 4; 56, 3; 72, 3: fr. 167, 4; 215; 217.
  4. ↑ Die Orestessage und die Rechtfertigungsidee (Neue Jahrb. f. d. klass. Alt. II., 1899, str. 81 i 161.
  5. ↑ Orph. (rec. Abel) fr. 200.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL_Schneider_Nowe_poglądy.pdf/13&oldid=2997158”