dostarczać im pieniędzy. To też najnieomylniejszym wskaźnikiem wzrostu długu państwowego była ciągła zwyżka akcyj tych banków, których rozkwit rozpoczyna się od założenia Bank of England w r. 1694. Bank Angielski rozpoczął swą działalność od udzielenia pożyczki rządowi na 8%. Ale zarazem uzyskał on od parlamentu prawo bicia monety z tego samego kapitału, czyli wypożyczania go powtórnie publiczności w postaci banknotów. Wolno było Bankowi temi banknotami dyskontować weksle, udzielać pożyczek pod zastaw towarów i zakupywać metale szlachetne. A niebawem wypuszczane przezeń banknoty stały się monetą, w której Bank udzielał pożyczek państwu i którą na rachunek państwa wypłacał procenty od pożyczek publicznych. Niedość na tem, że Bank jedną ręką dawał, aby drugą więcej odebrać; nawet i odbierając, pozostawał on wiecznym wierzycielem państwa aż do ostatniego pożyczonego szeląga. Stopniowo stał się on niezastąpionym zbiornikiem krajowego zapasu metalów szlachetnych oraz środkiem ciężkości, dokoła którego obraca się cały kredyt handlowy. W tym samym czasie, gdy w Anglji przestano palić czarownice, poczęto wieszać fałszerzy banknotów. Pisma ówczesne, naprzykład Bolingbroke‘a, świadczą o tem, jakie wrażenie wywarło na spółczesnych nagłe zjawienie się tego plemienia bankokratów, finansistów, rentjerów, maklerów, spekulantów i rekinów giełdowych[1].
Wraz z długami państwowemi powstał międzynarodowy system kredytowy, w którym nieraz kryje się jedno ze źródeł nagromadzania pierwotnego w tym lub innym kraju. Tak naprzykład bezeceństwa rabunkowej gospodarki Wenecji były takiem ukrytem źródłem bogactwa kapitału holenderskiego, gdyż upadająca Wenecja pożyczała wielkie sumy Holandji. Podobnie rzeczy się miały pomiędzy Holandją a Anglją. Już na początku wieku 18-go rękodzielnie Holandji pozostały daleko wtyle i Holandja przestała być narodem panującym na polu handlu i przemysłu. W latach 1701—1771 jednem z głównych zastosowań ogromnych kapitałów holenderskich staje się więc wypożyczanie ich, w szczególności potężnej spółzawodniczce — Anglji. Coś podobnego zachodzi dziś między Anglją a Stanami Zjednoczonemu Niejeden kapitał, który zjawia się
- ↑ „Gdyby Tatarzy dziś najechali Europę, nie łatwo moglibyśmy im wytłumaczyć, czem jest wśród nas finansista“ (Montesquieu: „Esprit des lois, éd. Londres 1769“, tom IV, str. 33).