Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/603

bu produkcji, a znaczenie jego okaże się później — maskuje swoisty charakter stosunku kapitalistycznego, a mianowicie zamianę kapitału zmiennego na żywą, siłę roboczą, i odpowiadające mu oderwanie robotnika od jego wytworu. Miejsce jego zajmuje fałszywy pozór spółki, w której robotnik i kapitalista dzielą się wytworem w stosunku różnych tworzących go czynników^[1].
 Zresztą jest zawsze możliwe powrotne przekształcenie wzorów II we zzory I. Jeżeli naprzykład dane są

${\frac {\text{6-godzinna praca dodatkowa}}{\text{12-godzinny dzień roboczy}}}$,

to niezbędny czas roboczy równać się będzie dwunastogodzinnemu dniowi roboczemu, mniej sześciogodzinna praca dodatkowa, a więc:

${\frac {\text{5-godzinna praca dodatkowa}}{\text{6-godzinna praca niezbędna}}}={\frac {100}{100}}$.

 A oto wzór trzeci, który już gdzieniegdzie przytaczałem poprzednio:

III
${\frac {\text{wartość dodatkowa}}{\text{wartość siły roboczej}}}={\frac {\text{praca dodatkowa}}{\text{praca niezbędna}}}={\frac {\text{praca nieopłacona}}{\text{praca opłacona}}}$.

 Nieporozumienie, do którego mógłby doprowadzić wzór ${\frac {\text{praca nieopłacona}}{\text{praca opłacona}}}$, a mianowicie jakoby kapitalista opłacał pracę, a nie siłę roboczą, upada wobec poprzednio danych wyjaśnień. Wzór ${\frac {\text{praca nieopłacona}}{\text{praca opłacona}}}$ jest tylko popularnym wyrazem wzoru ${\frac {\text{praca dodatkowa}}{\text{praca niezbędna}}}$.

1. Ponieważ wszystkie formy rozwinięte kapitalistycznego procesu produkcji są formami kooperacji, przeto nic łatwiejszego, jak abstrahować od właściwego im charakteru antagonistycznego i bajać o nich, jako o formach stowarzyszenia. Tak czyni np. hrabia A. de Laborde: „De l'esprit de l'associaition dans tous les interêts de la communauté. Paris, 1818“. Jankes H. Carey stosuje mimochodem tę samą sztuczkę z tym samym skutkiem nawet do systemu niewolnictwa.