łaby wreszcie możność pobierania nauki elementarnej przynajmniej dzieciom do lat 13, a przez to samo położyłaby kres tej niesłychanej ciemnocie, która tak dokładnie została opisana w sprawozdaniach komisji i o której niepodobna myśleć bez dotkliwego bólu i głębokiego poczucia upokorzenia narodowego“[1].
Już w roku 1840 zamianowano komisję parlamentarną, do zbadania sprawy pracy dzieci. Jej sprawozdanie z roku 1842, według słów N. W. Seniora, odsłoniło „najstraszliwszy obraz chciwości, samolubstwa i okrucieństwa kapitalistów i rodziców, oraz nędzy, zwyrodnienia i zagłady dziatwy i młodzieży, jaki kiedykolwiek widziano na świecie... Łudzimy się może, że owe opisy pełne grozy są obrazem epoki już minionej? Niestety, leżą przed nami sprawozdania o tem, że okropności te trwają w całej pełni nadal. Broszura, wydana przed dwoma laty przez Hardwicke’a, stwierdza, że nadużycia, napiętnowane w r. 1842, i dziś jeszcze (w r. 1863) kwitną w najlepsze... Owo sprawozdanie (z r. 1842) przez lat 20 nie zwróciło niczyjej uwagi, a przez ten czas dzieciom owym, które wyrosły, nie poznawszy niezłego, co zowiemy moralnością, ani też nauki szkolnej, religji lub przyrodzonego ciepła rodzinnego — dzieciom owym pozwolono stać się rodzicami dzisiejszego pokolenia“[2].
Przez ten okres sytuacja społeczna uległa zmianie. Parlament nie poważył się odrzucić żądań komisji z r. 1862, jak to uczynił był z żądaniami komisji z r. 1842. To też już w r. 1864, choć komisja podówczas ogłosiła drukiem zaledwie część swych sprawozdań, rozciągnięto zakres ustaw, tyczących dotychczas przemysłu włókienniczego, na przemysł ceramiczny (razem z garncarstwem), na wyrób tapet, zapałek, nabojów, kapiszonów i postrzyganie aksamitu. W mowie tronowej z 5 lutego roku 1867 ówczesny gabinet torysowski zapowiedział wniesienie dalszych billów [projektów ustaw], opartych na wnioskach komisji, która tymczasem w r. 1866 zakończyła swą pracę.
15 sierpnia 1867 otrzymał sankcję królewską „Factory Acts Extension Act“ [ustawa o rozszerzeniu ustawy fabrycznej], a 21 sierpnia „Workshops’ Regulation Act“ [ustawa o pracy w warsztatach]; pierwsza z tych ustaw normuje pracę w wielkim przemyśle, druga — w drobnym.
