Walka między kapitalistą, a robotnikiem najemnym rozpoczyna się już w: zaraniu kapitalizmu. Walka ta wre przez cały okres rękodzielnictwa[1]. Ale dopiero od chwili wprowadzenia maszyny robotnik zwalcza sam środek pracy, materjalną formę bytowania kapitału. Buntuje się on przeciw tej określonej formie środka produkcji, jako przeciw materjalnej podstawie kapitalistycznego trybu produkcji.
Bunty robotnicze przeciw używaniu maszyny do tkania wstążek i lampasów, tak zwanej Bandmühle (nazywanej również Schnurmühle albo Mullenstühl), objęły W wieku 17-ym całą niemal Europę. Maszyna ta została wynaleziona w Niemczech. Włoch Abbate Lancellotti w książce, wydanej w r. 1636 w Wenecji, opowiada, że „Antoni Müller z Gdańska około 50 lat temu (Lancellotti pisał to w r. 1579) widział w Gdańsku maszynę wielce kunsztowną, tkającą naraz 4—6 tkanin; ale ponieważ rada miejska zatrwożyła się o to, że ów wynalazek obróci mnóstwo robotników w żebraków, więc kazała maszynę zniweczyć, wynalazcę zaś cichaczem udusić czy też utopić“. W Lejdzie taka sama maszyna została po raz pierwszy zastosowana w r. 1629. Bunty tkaczy wstążek z początku wymusiły na magistracie zakaz stosowania tej maszyny. Później Stany Generalne rozporządzeniami z lat 1623, 1639 i t. d. ograniczyły jej użycie; wreszcie dozwoliły jej stosowania, pod pewnemi warunkami, rozporządzeniem z dnia 15 grudnia 1661 r. „W owem mieście“, opowiada Boxhorn o wprowadzeniu w Lejdzie maszyny do tkania wstążek, „około 20 lat temu paru ludzi wymyśliło przybór tkacki, dzięki któremu jeden robotnik mógłby sporządzić więcej tkaniny i z większą łatwością, niż przedtem kilku w tym samym czasie. Stąd powstały zaburzenia i skargi ze strony tkaczy, aż wreszcie
- ↑ Patrz miedzy innemi: John Houghton: „Husbandry and trade improved. London 1727“, „The advantages of East India trade, 1720“. John Bellers: „Proposals for raising a College of industry. London 1696“. „Majstrowie i czeladź są niestety w ciągłej wojnie. Pierwsi mają zawsze ma celu jak najtaniej zapłacić za pracą i posługują się każdym wybiegiem, który prowadzi do tego celu; drudzy znów z równą skwapliwością czyhają n, a każdą sposobność, aby zmusić majstrów do udzielenia podwyżek“ („An inquiry anto the present high prices of provisions, 1767“, str. 61, 62. — Autorem był wielebny Nathaniel Forster, stojący całkowicie po stronie robotników).
