tej produkcji. Bez wątpienia, maszyna wykonywa robotę, która zastępuje mięśnie i ścięgna miljonów ludzi, ale zarazem powiększa w sposób zdumiewający (prodigiously) pracę ludzi, opanowanych przez jej pęd przeraźliwy... Praca przy wyrobie przędzy Nr. 40 na dwóch przędzarkach mulej owych w ciągu 12 godzin wymagała w r. 1815 przebiegnięcia pomiędzy niemi tyle razy, że łącznie stanowiło to marsz ośmiomilowy[1] W roku 1832 praca przy dwóch przędzarkach mulejowych przy wyrobie przędzy tego samego numeru wymagała już przebycia w ciągu 12 godzin 20 mil i więcej... W roku 1815 każdy przędzarz musiał wykonać w ciągu 12 godzin na każdej przędzarce po 820 wyciągów, czyli razem 1.640. W r. 1832 musiał już wykonać w ciągu 12 godzin na każdej przędzarce po 2.200 wyciągów, razem 4.400, w roku 1844 już po 2.400, razem 4.800, w niektórych-zaś wypadkach wymagają odeń jeszcze większej masy pracy (amount of labour)[2]... Mam tu jeszcze w ręku inny dokument z r. 1842, w którym znajduję dowody, że praca wciąż wzrasta nietylko dlatego, że wypada przebywać większą odległość, lecz również dlatego, że wzrasta ilość wyprodukowanych towarów, podczas gdy zmniejsza się stosunkowo liczba robotników; a następnie dlatego, że obecnie nieraz dostarczana bywa bawełna gorsza, której wyprzędzenie wymaga więcej czasu... Również w zgrzebłami praca znacznie się powiększyła. Jedna osoba wykonywa dziś pracę, którą przedtem spełniały dwie osoby... W tkalni, gdzie pracuje bardzo wiele osób, zwłaszcza płci żeńskiej, w ostatnich latach praca wzrosła o całych 10%, dzięki zwiększeniu szybkości maszyn. W roku 1838 ilość motków, wyprzędzonych w ciągu tygodnia, wynosiła 18.000, a w roku 1843 doszła do 21.000. W roku 1819 liczba uderzeń czółenka tkackiego (picks) w mechanicznem krośnie tkackiem wynosiła 60 na minutę, w roku 1842 — 140, co wskazuje na znaczny przyrost pracy[3].
- ↑ Mila angielska, o której tu mowa, równa się 1.760 jardom, wzgląd nie 1.609 metrom. Tł.
- ↑ We francuskiem wydaniu „Kapitału“ (Paris, Lachatre. 1873, ocenić trud dnia pracy, str. 178) następują tu jeszcze wyrazy: „Ażeby ocenić trud dnia pracy, należy jeszcze wziąć pod uwagę konieczność odwracania ciała cztery lub pięć tysięcy razy w kierunkach przeciwnych, jak również ciągłego schylania się i prostowania się“. Przypis (3) do tego ustępu brzmi: „Mowa o przędzarzu, pracującym jednocześnie na dwóch przędzarkach mulejowych ustawionych naprzeciwko siebie“. Tł.
- ↑ Lord Ashley: „The ten hours factory bill. Speech of the 15th march. London 1844“, str. 6—9, passim.