Przejdź do zawartości

Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/445

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

sięciogodzinnym dniu roboczym na każde wrzeciono automatyczne [selfacting] mulejowe wypada (przeciętnie) 13 uncyj przędzy, a więc tygodniowy wytwór 2½, robotników wynosi 3655/8 funta przędzy. Zatem wyprzędzenie około 366 funtów bawełny (dla prostoty nie uwzględniamy odpadków) wymaga 150 godzin pracy, względnie 15 dziesięciogodzinnych dni roboczych; podczas gdy przędzarz ręczny, pracujący na kołowrotku, wytwarza 13 uncyj przędzy w ciągu 60 godzin, a zatem na wyprzędzenie tej samej ilości bawełny potraciłaby mu 2.700 dni roboczych po 10 godzin, czyli 27.000 godzin pracy“[1]. Tam gdzie druk maszynowy wyparł dawną metodę „block printing“, czyli ręcznego drukowania perka łów, jedna maszyna, obsługiwana przez jednego robotnika dorosłego lub chłopca, drukuje w ciągu godziny tyle czterobarwnego perkalu, co dawniej 200 ludzi[2]. Zanim Eli Whitney wynalazł „cottongin“ (w r. 1793), odziarnienie funta bawełny wymagało przeciętnie jednego dnia pracy. Ale dzięki jego wynalazkowi jedna murzynka, może otrzymać dziennie 100 funtów bawełny, a od tego czasu wydajność „cottonginu“ znacznie się jeszcze podniosła. Funt włókien bawełnianych, którego wytworzenie kosztowało przedtem 50 centów, sprzedawano„potem po 10 centów i jeszcze przytem z większym niż poprzednio zyskiem, co oznacza, że zawierał on większą ilość pracy nieopłaconej. W Indjach do odziarniania włókien używają przyrządu nawpół mechanicznego, zwanego „churka“, zapomocą którego jeden mężczyzna z jedną kobietą oczyszczają dziennie 28 funtów bawełny. Przed paru laty dr. Forbes wynalazł nowy rodzaj churki, zapomocą której jeden mężczyzna z jednym chłopcem wytwarzają dziennie 250 funtów bawełny. Tam, gdzie siłą napędową są woły, para lub woda, wystarcza praca niewielu chłopców i dziewczyn, pracujących jako feeders (nakładaczo). 16 tych maszyn, poruszanych przez woły, wykonywa w ciągu dnia dawną przeciętną robotę dzienną 750 ludzi[3].

 Jak już wspomnieliśmy wyżej, pług parowy w ciągu godziny

  1. ↑ Babbage wylicza, że na Jawie sarno tylko wyprzędzenie bawełny dołącza 117% do jej wartości. W tym samym czasie (r. 1832) w Anglii, przy wyrobie cienkiej przędzy, łączna wartość pracy i maszyn dołączała 33% do wartości materjału surowego („On the economy of machinery London 1832“, str. 214).
  2. ↑ Ponadto druk maszynowy zaoszczędza farby.
  3. ↑ Por. „Paper read by dr. Watson, reporter on Products to the Government of India, before the Society of Arts, 17 april 1860“.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:PL_Marx_Karl_-_Kapitał._Krytyka_ekonomji_politycznej,_tom_I,_zeszyty_1-3.pdf/445&oldid=2624268”