W burżuazyi rozróżniamy dwie fazy: fazę podczas której konstytuowała sie ona w klasę pod panowaniem feudalizmu i monarchii absolutnej, i fazę kiedy już ukonstytuowana w klasę obaliła feudalizm i monarchiję, aby ze społeczeństwa dawnego utworzyć społeczeństwo burżuazyjne. Pierwsza z tych faz była dłuższa i wymagała największych wysiłków. Rozpoczęła się także częściowemi koalicyjami przeciw panom feudalnym.
Robiono wiele poszukiwań, aby skreślić rozmaite fazy historyczne, przez jakie przechodziła burżuazyja, od związków miejskich zacząwszy a skoriczywsz ua ustaleniu jej jako klasy.
Ale, kiedy chodzi o zdanie sobie dokładnie sprawy z bezrobóć, koalicyj i innych form, w jakich proletaryjat przejawia przed naszemi oczyma organizowanie się swoje jako klasy, jednych opanowywa strach prawdziwy, drudzy okazują pogardę transcedentalną.
Klasa uciskana jest warunkiem bytu każdego społeczeństwa, opartego na antagonizmie klasowym. Wyzwolenie uciśnionej klasy pociąga koniecznie za sobą nowy ustrój społeczny. Aby klasa uciśniona mogła się wyzwolić trzeba, by zdobyte siły produkcyjne i istniejące stosunki społeczne nie mogły nadal egzystować obok siebie. Ze wszystkich narzędzi produkcyi, największą siłą produkcyjną jest sama rewolucyjna klasa. Organizacyja żywiołów rewolucyjnych jako klasy przypuszcza istnienie wsystkich sił produkcyjnych, jakie mogły się zrodzić w łonie społeczeństwa dawnego.
Czy to znaczy, że po upadku dawnego społeczeństwa nastąpi panowanie nowej klasy wyrażające się w nowej politycznej władzy? Nie.
Warunkiem wyzwolenia klasy pracującej jest zniesienie wszelkich klas, tak jak warunkiem oswobodzenia stanu trzeciego, stanu burżuazyjnego, było zniesienie wszystkich stanów[1].
Klasa pracująca podstawi w ciągu swego rozwoju na miejsce dawnego społeczeństwa mieszczańskiego asocyjacyję, która zniesie Mary i ich antagonizmy, i nie będzie więcej władzy politycznej, ponieważ władza polityczna jest właśnie wyrazem oficyjalnym antagonizmu w społeczeństwie mieszczańskiem
Tymczasem antagonizm między proletaryjatem i burżuazyja jest walką klas, walką, która podniesiona do najwyższego swego wyra-
- ↑ Wyraz stan użyty tu w historycznem znaczeniu stanu feudalnego państwa, stanu z oznaczonymi i ogran iczonymi przywilejami. Rewolncyja burżuazyi zniosła stany wraz z ich przywilejami. Burżuazyjne społeczeństwo zna tylko jeszcze klasy. Zatem jest się w sprzeczności historyją, oznaczając proletaryjat jako „stan czwarty“.
(Przyp. Fr. Engelsa do niem. przekł.)
