Strona:PL Limanowski - O kwestji robotniczej 1871.pdf/28

pożyczek, a wspólnicy przez dwa miesiące żadnej płacy nie pobierali. Dopiero pierwszy obrachunek nastąpił dnia 4. maja. Po zapłaceniu co najważniejszych długów, na każdego przypadło po 2 złr. i 75 centów. Taki to był ciężki początek. Ta sama spółka w r. 1850 miała już 32 członków. Obszerne warsztaty i magazyny, za które płaciła czynszu przeszło ośmset kilkadziesiąt złr., już jej nie wystarczały. Kapitał niepodzielny i zapasowy stowarzyszenia wynosił około 14.000 złr. zakładzie budowano 76 fortepjanów, a zamówienia były tak liczne, że im wydołać nie mogli wspólnicy. — Spółka ta pomimo ścieśnień późniejszych zdołała przetrwać aż do ostatnich czasów.
 Do jak świetnyeh wyników mogą doprowadzać wytwórcze stowarzyszenia, przekonywa ostatni kongres robotniczy w Stanach Zjednoczonych w Filadelfii. Zwróciła tam powszechną uwagę spółka kawalerów i panien św. Kryspina, który, jak wiadomo, jest patronem szewców. Towarzystwo to liczy członków na dziesiątki tysięcy. Istnieje zaledwie kilka lat. Zadaniem tego stowarzyszenia jest wzajemna pomoc i obrona, a również odebranie wyrobu obuwia z rąk kapitalistów. Spółka ma swoje sklepy spożywcze, z których bierze żywność i surowy materjał. W St. Johns w Nowym Brunświku, a więc w filii, która znajduje się w angielskich posiadłościach, wspólnicy posiadają wzorową fabrykę butów i trzewików, gdzie najlepsze machiny są w użyciu. Prócz tej fabryki spółka ma jeszcze kilka innych.
 W r. 1848 zawiązała się takich stowarzyszeń dość znaczna liczba we Francji, zwłaszcza w samym Paryżu. Nieprzyjazne atoli warunki napotykane ze strony rządu i kapitalistów zmusiły większą ich część rozwiązać się. Wszakże ze 17 podobnych stowarzyszeń przetrwalo do r. 1863. Od tego roku ze wzrastającą swobodą zaczynają się mnożyć znowu te stowarzyszenia. W samym r. 1863 utworzyło się w Paryżu 8. nowych spółek robotniczych wytwórczych, a do r. 1866 wzrosła ich liczba do 44. Na prowincji tak samo powiększyła się ich liczba w ostatnich czasach.