Strona:PL Limanowski - O kwestji robotniczej 1871.pdf/22

nego. Dotąd praca ręczna przeważnie była mechaniczną, brakło w niej ożywczego ducha, jakim jest wiedza. Dzisiaj poczucie tego braku jest mocnem, dążenie do oświaty silnem, przewidywać więc można, iż nastąpi tak pożądane połączenie pracy mechanicznej z wiedzą. Będzie to bardzo ważny wypadek w społeczeństwie nie tylko dla tego, że podniesie znaczenie najliczniejszej i najpracowitszej klasy ludzi, ale jeszcze i z tego względu, że wpłynie na zmianę przekonań całego społeczeństwa co do sposobu życia i wychowania. Każdy prócz wykształcenia umysłowego będzie czuł potrzebę nabycia wprawy do jakiejkolwiek pracy mechanicznej. Rzemiosła i praca rolnicza wejdą stanowczo w skład przedmiotów domowego i szkolnego wychowania, ponieważ i przykłady już nawet dowiodły, jak to wykazał wielce zasłużony Anglii Edwin Chadwik, iż połączenie szkoły i warsztatu jak najpomyślniejsze przynosi wyniki tak ze względu umysłowego, jak i ze względu zdrowia i siły fizycznej. Podług spostrzeżeń Chadwicka, dzieci zamożnych nawet rodziców nauczały się lepiej i więcej, gdy czas nauki dzielono pomiędzy warsztatem i uprawą umysłu. Zmiana ta w wychowaniu prócz zamiłowania pracy wyda jeszcze w przyszłości zdrowsze i mocniejsze pokolenia.
 W wychowaniu weźmie z jednej strony przewagę pożyteczność nad wszystkiem, co daje blask i układność w salonie; z drugiej strony zapanuje kierunek pozytywny, który niesłusznie przez wielu uważany jest za materjalistyczny. Pozytywizm nie zaprzecza wyższych i szlachetniejszych dążności, nie odrzuca poezji, ale odsuwa wszystko z dziedziny badania, co jest mgliste, bałamutne, czego ścisłem rozumowaniem usprawiedliwić niepodobna. A już jeden z największych nowoczesnych filozofów Francuz, August Comte, wskazał, że rozwój przemysłu, rękodzieł, pracy mechanicznej idzie razem z rozwojem nauk przyrodzonych.
 Lecz jeszcze ważniejsze przeobrażenie, szanowni słuchacze, powinno nastąpić w życiu społecznem, gdy praca zajmie przewodniczące miejsce.
 Zasada wzajemnej pomocy przyjdzie do ostatecznego uznania.