Strona:PL Limanowski - O kwestji robotniczej 1871.pdf/17

w społeczeństwie. Przedsiębiorczy, rzutny wygłosił zasadę: aby każdy śmiało, opierając się na pomocy własnej, dobijał się wszystkiego. Wyzyskując swoje położenie, a nie chcąc i nie mogąc powołać się na żadną powagę, starał się wszystko usprawiedliwić i wytłómaczyć. Ztąd rozwinęło się doktrynerstwo, zarodek którego tkwił już w legistach. Wybujały w tym czasie metafizyka, t. j. staranie się objaśnienia wszystkiego za pomocą mglistych teoryj, i ekonomja polityczna, za pomocą której usiłowano uprawnić istniejący porządek.
 Jakież przeobrażenie wywrze praca?
 Na to pytanie trudno przed czasem odpowiedzieć, wszakże są pewne znamiona, które ułatwiają nam wnioskowanie o przyszłości.
 Przede wszystkiem zwrócę waszę uwagę, szanowni słuchacze, że gdy praca zajmie najwyższy szczebel, gdy stan pracujący otrzyma najzaszczytniejsze miejsce w społeczeństwie, — praca wówczas stanie się koniecznością dla każdego, kto nie zechce pozostawać w poniżeniu i pogardzie. I stanie się to, że jak dawniej uważano za hańbę pracować, a próżniactwem ludzie się szczycili, tak teraz każdy będzie się szczycił pracą, a wstydził próżniactwa, jako występku podobnego do złodziejstwa i oszustwa.
 Dla tego, aby urobić sobie mniej więcej pojęcie, jakiem by mogło być przyszłe społeczeństwo, w którem praca przewagę pozyszcze, zwróćmy się do tej klasy, na którą ona największy wpływ wywiera, t. j. do klasy robotniczej.
 Nie należę do tych idealistów, którzy się unoszą nad wzniosłością uczuć prostego ludu. Tam, gdzie panują niedostatek i przesądy, tam o wyższość uczuć jest trudno. Nasz znakomity ekonomista, Józef Supiński, dobrze powiada: „Dobrobyt — to oświata i moralność; niedostatek — to opadnięcie na siłach, to ciemnota i występki, to niemoc i rozprzężenie, dla tego właśnie, że potęgą ludzkiego świata jest wiedza i praca — i tylko wiedza i praca. Dla tego też nie surowe kary, ale podniesienie ludu zmniejsza ilość zbrodni, upowszenia moralność i zaprowadza dobrą wiarę w rozległych i naj-