Strona:PL Limanowski - O kwestji robotniczej 1871.pdf/12

feudalnych zwyczajów, podług których czeladnik był domownikiem (domesticus) swego majstra, a więc mógł być prawnie przez ostatniego ukarany, i odwoływać się w tem do sądu nie wolno mu było? Czyż sam majster nie znajdował się w niewolniczej zależności od cechów, które wtrącały się nawet do jego życia prywatnego? Józef Łukaszewicz, opisując miasta i wsi powiatu krotoszyńskiego, przytacza podobny wypadek z aktów miasta Kobylina. Niejaki Walenty Legicz, miejscowy krawiec, w dwa tygodnie po ożenieniu się został ojcem. Cech krawiecki uważał to za ujmę swego honoru i zabronił Legiczowi zajmować się krawiectwem. Magistrat, do którego apelował Legicz, uwolnił go od kary, ale żonę jego skazał na publiczną pokutę, przeproszenie cechu krawieckiego i na dostarczenie temu ostatniemu achtla wina. Wyrok ten zapadł na rok przed śmiercią Jana Sobieskiego. Czyż podobna mówić o wolności pracy w obec tych ścieśnień, jakie stawiły cechy i korporacje? Jakie zaś to były krępujące i niedorzeczne przepisy, opowiadają francuscy ekonomiści Batbie i Levasseur. Aby dostać wyzwolenie majsterskie, trzeba było chodzić, kłaniać się, prosić i dobrze się opłacić. Zmienić rzemiosła nie wolno było, jak również i przenieść się z miasta do miasta. Syn obowiązany był nieraz zajmować się tem, czem się zajmował jego ojciec. A kto się wyłamywał z pod przepisów cechowych, tego karano, nieraz bardzo surowo, bo pręgierzem, a czasami nawet karą śmierci. Przytem praca nie prowadziła do zbogacenia się. Rozczytując się bowiem w pamiętnikach i życiorysach, przekonywamy się, iż źródłem zbogacenia się jednostkowego nie była praca ani ręczna, ani umysłowa, ale przede wszystkiem handel, spekulacje i zyskowne posady, a zwłaszcza zarządu skarbem i sądowe, do spełniania których trzeba było specjalnych wiadomości, a tych szlachta nie posiadała. Nie tyle przeto praca zbogacała, ile umiejętne i zręczne wyzyskiwanie wszystkich korzyści swego położenia.
 Rewolucja francuska, znosząc 4. sierpnia 1789 r. przywileje feudalne, a w marcu 1791 r. cechy, w zasadzie uznała wolność pracy. Wszakże w rzeczywistości pracę najwięcej