Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/669

śniach ukraińskich“, z powodu wydania zbioru przez Maxymowicza gminnych pieśni, trącał w rzeczy już znane i ukochane w literaturze naszéj, a przecież zawsze nowe i piękne. Inny artykuł o literaturze szalonéj we Francji, wskazywał na zboczenia zdrowego smaku i poczucia piękności, jakie się swobodnie rozwijało nad Sekwaną i nam szkodziło, jak to widzieliśmy np. na Magnuszewskim. Następne dwa tomy „Literatury i krytyki“ wyszły w roku 1840, Zawierają w sobie rozprawę o szkole poezji ukraińskiej, historją i literaturę romansu w Polsce. Były to wszystko rzeczy znakomite i budziły do myślenia i praca w narodzie około literatury podnosiła się do znaczenia jakiegoś kapłaństwa, gdy dotąd stanowiła miłą zabawkę.
 265. Obok Grabowskiego zjawił się nowy krytyk w Petersburgu. Był to Alexander Tyszyński (urodzony dnia 1-go czerwca 1811 roku w Miassocie niedaleko od Mołodeczna na Rusi litewskiej). Napisał powieść „Amerykanka w Polsce“, utwór znakomity a wpływowy w swoim czasie. W powieści téj była nauka. Stara to metoda. Niedawno co przed Tyszyńskim, Józef Massalski napisał „pana Podstolica; był to syn „pana Podstolego“ z czasów Stanisława Augusta. Massalski zawarł w swojem dziele rozprawę o gospodarstwie i ekonomji politycznéj. Tyszyński tak samo w powieści osadził rozprawy o dziejach literatury polskiéj. Niby to amerykanka poszła za mąż za polaka: przyjechała do nas poznać rodzinę męża, a że światła była kobieta, więc śledziła za postępem spółczesnéj literatury polskiej i pisała o niej uwagi swoje do Ameryki. Powieść Tyszyńskiego czytano więcéj dla owych rozpraw naukowych, jak dla intrygi, która także interesowała. Tyszyński mianowicie kładł nacisk na bogactwo wewnętrzne naszego języka, na jego piękność i siłę, wreszcie na literaturę nową mickiewiczowską. Podobał się wszystkim podział poetów naszych na szkoły, których amerykanka pięknie kreśliła odcienia i rysy główne.
 Obudzona zatem czynność umysłowa prowincji ześrodkowała się w trzech mianowicie punktach, to jest w Wilnie, Kijowie i Petersburgu.
 266. Wilno kładziemy na początku dlatego, że w tem jedynie mieście drukowały się wówczas książki polskie Litwy, Wołynia, Podola i Ukrainy: w Wilnie się zbiegały wszystkie pro-