Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/668

powieści: „Świat i poeta“, ale zaraz poznała się na tém, że elegje Kraszewskiego są narzekaniem i parafrazą pospolitości sto razy inaczéj opowiadanych, że jego „Halszka“ dramat z dziejów sławnéj Elżbiety z Ostroga, jest patetyczną deklamacją, że jego fantazja „Szatan i kobieta“ niema pomysłu i treści. Wprawdzie późniéj Kraszewski stworzył i w poezji rzecz lepszą. Chciał zostawić Litwie epos wielkie zebrane z samych podań bajecznych u kolebki narodu i z późniejszych już historycznych. Eposowi temu nadał mityczne nazwisko „Anafielas“, które oznaczało niebo u pogan litewskich. Poemat podzielił na trzy części; w „Witoloraudzie“ wyśpiewał dzieje Witola bajecznego bohatera przedchrześciańskiéj Litwy, w drugiéj części wystawił pierwszy brzask dziejowy w losach Mindowsa, w trzeciéj najwyższy szczyt potęgi Litwy opiewał za czasów znakomitego Witolda. Pomysł bardzo szczęśliwy i w nie jednym ustępie dobrze wykonany; fantazja grała tu główną rolę, bo autorowi wszystko przyszło odgadywać, gdy dzieje pierwotnej Litwy zbyt są ciemne, żeby jasne wyobrażenie dawały o przeszłości. Wszystkich rodzajów poezji i wiersza użył Kraszewski w poemacie, który w każdym razie jest — niepoślednią ozdobą literatury naszéj z tego okresu.
 Około Kraszewskiego wiązać się zaczęło rychło grono literackie: był sam koryfeuszem. Stworzył nawet organ dla rodzącego się ruchu piśmienniczego, to jest „Atheneum“, pismo zbiorowe, które poświecił naukom, sztukom i literaturze; sumiennie i długo je redagował. Atheneum wychodziło, w Wilnie, chociaż Kraszewski mieszkał koleją w Omelnie, w Gródku i w Hubinie: trzy te miejsca stały się przez pobyt w nich Kraszewskiego historyczne. W 1837 roku ożenił się z Woroniczówną, synowncą sławnego poety, prymasa królestwa polskiego.
 264. Z dawnych literatów odezwał się w Ukrainie po długiem milczeniu pierwszy Michał Grabowski i przerwał ciszę głęboką wydaniem „Literatury i krytyki“ w 1837 roku w dwóch tomach. Był to zbiór dawniejszych, a dotąd nieogłoszonych, lub nowych rozpraw krytycznych; dawniejsze swoje pisma dawał tu autor w skróceniu, w wyjątkach, gdy już nie wszystko w nich było stosowne do nowych potrzeb narodu. Artykuł naczelny „o poezji XIX wieku“, był niby objaśnieniem, dalszym ciągiem Mochnackiego. Grabowski nie zajmował się wyłącznie literaturą polską, ale wskazywał na zjawiska nowego życia, wszędzie gdzie i jakie było. Drugi artykuł o pie-