Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/628

 246. Najcelniejsi wszelako pisarze powieści są: Felix Bernartowicz i Elżbieta z Krasińskich Jaraczewska, tamten historycznych, ta obyczajowych. Bernatowicz rozpoczął swój zawód „Nierozsądnemi ślubami“, w których wprowadzał na scenę czasy Zygmunta Augusta. Wyprzedza tutaj autor utworzenie się u nas téj szkoły, której miał kiedyś zostać najcelniejszym pisarzem. Postaci tu dowolnie wymyślone i jest tylko zachowane tło historyczne. Po „ślubach“ nastąpiła „Pojata, córka Lezdejki“, w której autor chciał wystawić obraz Litwy i Polski w czasie Jagiełły i Jadwigi. Na tle zatem powieści rozpowiedział pierwsze stosunki serdeczne i wiekopomne połączenie się dwóch narodów, które następnie miały składać przez wieki jedną rzeczpospolitą. „Pojata“ jest arcydziełem nie tylko swego czasu, ale wogóle polskiem. Bernatowicz z miłością jak Walter Scott, zaklinał przeszłość w zajmujące obrazy. Następnie napisał „Nałęcza“. Jest to obraz wieku Kazimierza Wgo z czasów, kiedy król ten z Esterką dzielił swoje zabawy. Najmniej tutaj podobno pokazał talentu. Śliczne są także dwie powieści Bernatowicza, spisane z podań i obyczajów narodowych, jedna „Powódź“, druga „Reginka z Sieciechowa“, w której uderza nieco manierowany język (Bernatowicz urodził się 20 maja 1786 r. w Opuszecie w Augustowskiem, umarł w Łomży w 1836 roku z pomieszania zmysłów).
 Jaraczewska rozwijała dokładniej zarysy towarzystwa polskiego szkicowane zaledwie ręką księżnej Wirtembergskiéj. Zna gruntownie charaktery i maluje życie w całej rzeczywistości jak było. Powieści jej malowały spółczesnych ludzi, więc w swoim czasie były zupełnie obyczajowe, dzisiaj zaś są już historyczne, bo pokazują nam życie towarzyskie z epoki królestwa kongresowego przed rokiem 1830. Najczystsza w świecie moralność ozdabia te utwory fantazji poetycznéj i serdecznéj. Powieści te są: „Zofia i Emilja“, „Wieczór adwentowy“ i „Pierwsza młodość, pierwsze uczucia“. (Urodziła się w 1792 roku, umarła dnia 28 września 1832 roku).
 247. Alexander Bronikowski. Znalazł się w literaturze niemieckiej pisarz, który się bawił walterskotyzacją polską, to jest pisał powieści z dziejów polskich. Należy więc pisarz ten pośrednio do naszéj literatury, nie tylko dlatego, że był polakiem, ale i dlatego, że pisał o nas, nareszcie dlatego, że wszystkie powieści jego histo-