Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/466

Ta strona została przepisana.

szwedami szedł przeciwko Polsce za Jana Kazimierza. Cedrowski żył jeszcze w 1682 roku, miał lat wtedy 75.
O wielu innych pamiętnikach tylko słychać np. o pamiętnikach Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego w roku 1725 i t. d. ^[1]).

151. Z dzieł drukowanych. małéj wprawdzie wartości ale interesujących z pewnego względu, wspomnieć jeszcze potrzeba o Janinie

↑ „Pamiętniki Zawiszy“ wydane zostały w roku 1862 przez autora „Literatury“ nakładem jednego z potomków wojewody. Wydawca opatrzył je sporym życiorysem wojewody oraz oceną ich wartości. Na podstawie tej monografii, prawie słowami autora, kreślimy następnych kilka słów o „Pamiętnikach“.
Sławny swego czasu mówca i uczony literat, wojownik nie bez rozgłosu, poseł na sejmach, wojewoda, dawał niezawodną rękojmię, że notaty jego są i muszą być ciekawe i ważne dla historji kraju. Jestto jedna z tych kronik domowych, co to przekazywane kolejno od ojca do syna, żyły wieki całe i ciągnęły się prawie bez końca. Zawisza rozpoczyna kronikę na roku 1666 a kończy na roku 1716—17, od tego ostatniego roku aż do śmierci (1721) prawie nic w księdze swojéj nie dopisał. Notuje on swoje wspomnienia dla siebie i dla dzieci, nie dla historji, Pisywał widocznie luźnie pojedyńcze rozdziały, w notatach jego niema żadnego ładu, częste są powtarzania, a niema żadnéj staranności o styl, o pewną potoczystość w opowiadaniu. Pamiętniki pisane są sposobem dyarjuszowym, tak jak dziennik Chrapowickiego, ztąd nie zadowolą wymagań zwyczajnego czytelnika, a tylko dla historyków cennym są materjałem. Spora tutaj obfitość ciekawych wiadomości, historja rzeczypospolitéj za czasów drugiéj wojny szwedzkiéj wiele na wydaniu notat Zawiszy zyskała, „Notaty Zawiszy, tak jak je mamy, stanowią najbogatszy może materjał z tych, które dotąd znamy, do dziejów wewnętrznego żywota rzeczypospolitéj za pierwszego Sasa: powieściopisarz historyczny znajdzie tutaj najcudniejszą kopalnią dla faktów, które zechce rozwinąć, dla epoki, któréj obyczaje zechce wystawić. Notaty Zawiszy mają wszystko, i wypadki wielkie krajowe i wypadki drobne, czysto osobiste, które charakteryzują doskonale ludzi i czasy. Jestto przedziwny materjał do historji, ale przedziwniejszy do powieści, źle powiedzieliśmy, jestto materjał jedyny do wewnętrznego w danym czasie żywota rzeczypospolitéj, który dotąd zwykle z ujmą dla nauki maluje tylko powieść, bo historyków na to jeszcze nie mamy“.
Rękopism Zawiszy był pierwiastkowo własnością jego syna Ignacego, aż wreszcie dostał się Antoniemu Ratyńskiemu, chorążemu powiatu chumeńskiego, który go darował prawnukowi wojewody Aleksandrowi Kieżgajle Zawiszy, jenerałowi. Dostawszy się zatem na nowo w ręce potomków wojewody, staraniem p. Jana Zawiszy wydany został z rękopismu. Tytuł dzieła: Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666—1721), wydane z oryginalnego rękopismu i opatrzone przypisami przez Juljana Bartoszewicza, Warszawa 1862.
Zawisza oprócz pamiętników napisał kilka dziełek, z których „Agnulfus“ (powieść wierszem), „Propositiones christiano politicae“, „Księga o męce pańskiéj“ i „Aryjamen“ wyszły jeszcze za życia autora.
Przyp. wyd.

[1] „Pamiętniki Zawiszy“ wydane zostały w roku 1862 przez autora „Literatury“ nakładem jednego z potomków wojewody. Wydawca opatrzył je sporym życiorysem wojewody oraz oceną ich wartości. Na podstawie tej monografii, prawie słowami autora, kreślimy następnych kilka słów o „Pamiętnikach“.
Sławny swego czasu mówca i uczony literat, wojownik nie bez rozgłosu, poseł na sejmach, wojewoda, dawał niezawodną rękojmię, że notaty jego są i muszą być ciekawe i ważne dla historji kraju. Jestto jedna z tych kronik domowych, co to przekazywane kolejno od ojca do syna, żyły wieki całe i ciągnęły się prawie bez końca. Zawisza rozpoczyna kronikę na roku 1666 a kończy na roku 1716—17, od tego ostatniego roku aż do śmierci (1721) prawie nic w księdze swojéj nie dopisał. Notuje on swoje wspomnienia dla siebie i dla dzieci, nie dla historji, Pisywał widocznie luźnie pojedyńcze rozdziały, w notatach jego niema żadnego ładu, częste są powtarzania, a niema żadnéj staranności o styl, o pewną potoczystość w opowiadaniu. Pamiętniki pisane są sposobem dyarjuszowym, tak jak dziennik Chrapowickiego, ztąd nie zadowolą wymagań zwyczajnego czytelnika, a tylko dla historyków cennym są materjałem. Spora tutaj obfitość ciekawych wiadomości, historja rzeczypospolitéj za czasów drugiéj wojny szwedzkiéj wiele na wydaniu notat Zawiszy zyskała, „Notaty Zawiszy, tak jak je mamy, stanowią najbogatszy może materjał z tych, które dotąd znamy, do dziejów wewnętrznego żywota rzeczypospolitéj za pierwszego Sasa: powieściopisarz historyczny znajdzie tutaj najcudniejszą kopalnią dla faktów, które zechce rozwinąć, dla epoki, któréj obyczaje zechce wystawić. Notaty Zawiszy mają wszystko, i wypadki wielkie krajowe i wypadki drobne, czysto osobiste, które charakteryzują doskonale ludzi i czasy. Jestto przedziwny materjał do historji, ale przedziwniejszy do powieści, źle powiedzieliśmy, jestto materjał jedyny do wewnętrznego w danym czasie żywota rzeczypospolitéj, który dotąd zwykle z ujmą dla nauki maluje tylko powieść, bo historyków na to jeszcze nie mamy“.
Rękopism Zawiszy był pierwiastkowo własnością jego syna Ignacego, aż wreszcie dostał się Antoniemu Ratyńskiemu, chorążemu powiatu chumeńskiego, który go darował prawnukowi wojewody Aleksandrowi Kieżgajle Zawiszy, jenerałowi. Dostawszy się zatem na nowo w ręce potomków wojewody, staraniem p. Jana Zawiszy wydany został z rękopismu. Tytuł dzieła: Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666—1721), wydane z oryginalnego rękopismu i opatrzone przypisami przez Juljana Bartoszewicza, Warszawa 1862.
Zawisza oprócz pamiętników napisał kilka dziełek, z których „Agnulfus“ (powieść wierszem), „Propositiones christiano politicae“, „Księga o męce pańskiéj“ i „Aryjamen“ wyszły jeszcze za życia autora.
Przyp. wyd.

[1]