Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/407

przekładu polskiego, ale nie mamy od téj chwili nawet polskiego całkowitego tekstu, na tom czwarty czekamy od lat dziesięciu. Wapowski umarł 1535 roku.
 Marcin Kromer, syn mieszczanina z Biecza. Chluba to dziejów narodowych i Polski z XVI wieku. Urodził się w 1512 roku. Odznaczył się tak zdolnościami, że go używali kanclerze do pióra. Z tych pierwszy Jan Chojeński wysłał go o koszcie swoim do Włoch, potém opiekował się nim sławny Piotr Gamrat, aż wreszcie i król Zygmunt, który go synowi w Litwie polecił. Odtąd datuje się świetny zawód polityczny Kromera. Posłował na wsze strony, do Rzymu, do cesarza, do Niemiec. W Wiedniu bawił przez lat kilkanaście dla spraw narodowych, załatwiał z kolei rzeczy inflanckie, węgierskie, pruskie, szląskie; pracował wiele około wydobycia sum neapolitańskich. Niepospolity roznm, żywe zdolności, charakter jednostajny a prawy, zalecały go wszystkim. Wysoko cenił polska godność. Papieżowi dziękował za urzędy, gdy mu, jak powiadał, sama nagroda od króla wystarczała. Miał jednakże wielką próżność, któréj mu nie można darować, ile człowiekowi podniosłego i niepodległego umysłu. Chorował na szlachectwo, wstydził się więc swego miejskiego pochodzenia. Ale otrzymawszy od cesarza herby, zaczął serjo dowodzić, że był starym szlachcicem od pradziadów. W rozmaitych miejscach dzieł swoich przy lada sposobności napomyka o tém, nawet herby swoje szeroko opisuje. Na stare lata osiadł w ojczyźnie. Tutaj dla przyjaźni, jaką miał z wielkim Hozjuszem, gdy kardynał wyjechał do Rzymu na stały pobyt, został koadjutorem warmińskim, na co Rzym chętnie przystał i zawarował mu zaraz prawo przyszłego następstwa po kardynale (22 lipca 1570 roku). Kromer z tego powodu miał dużo zmartwienia ze stanami pruskiemi, które go nie chciały przyjąć na biskupstwo, ile że nie posiadał indygenatu miejscowego. Sprawa ta od roku 1569 zajmowała wiele jenerałów i synodów pruskich, aż wreszcie ucichła przed wszechmocą Stefana Batorego. W roku 1579 został więc po śmierci Hozjusza biskupem warmińskim, umarł zaś w dziesięć lat potem dnia 23 marca 1589 roku, za koadjutora przybrawszy wprzód sobie Andrzeja Batorego, synowca króla Stefana. Zygmunt stary chciał, by Kromer po Wapowskim prowadził daléj zaczęte dzieło historyi narodowéj. Nastawał o to naprzód na Hozjusza, ale gdy Hozjusz się wymawiał, praca spadła na Kromera, który przygotował się do tego jak należy,