Strona:PL J Bartoszewicz Historja literatury polskiej.djvu/406

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Dijecz; syn jego był budowniczym kościoła Najśw, Panny Maryi w Krakowie [1]).

Bernard z Rachtamowic Wapowski herbu Nieczuja. Był do tego stopnia uczonym astronomem, że Kopernik nawet radził się go w pewnych wątpliwościach nauki. Z akademika krakowskiego został księdzem i odwiedził Rzym za Juljusza II. Wtedy to po Tomickim wyniesionym na biskupstwo przemyślskie, wystarał się, bawiąc jeszcze w Rzymie, o kantorją gnieźnieńską, co króla niezmiernie rozgniewało, bo chciał zostawić wszelkie inne dochody Tomickiemu, zwłaszcza przy ubogiem biskupstwie. Ludzi takich, którzy starali się o urzędy duchowne w Rzymie bez wiedzy króla, nazywano u nas kortezanami, szlachta ostre przeciw nim na sejmach pisała konstytucje. Prymas Jan Łaski pogodził Wapowskiego z królem, więc wróciwszy niefortunny kortezan do ojczyzny, został sekretarzem królewskim i doczekał się sam kantoryi krakowskiéj. Z polecenia Zygmunta pisał dzieje narodu. Zaczął od Lecha, a dociągnął je aż do dni swoich. Dziwny był los tego dzieła. Z początku gdzieś przepadło i ledwie pierwsze lata panowania Zygmunta ocalały, gdy je wydrukowano przy wydaniu kolońskiem historyi Kromera. Sądzono z początku tedy, że Kromer wiele z dziejów Wapowskiego korzystał i że je przepisał do swojéj księgi, a potem, że wszelki ślad o nich umyślnie zniszczył. Ale w naszych czasach w Warszawie odkryto znakomity bardzo ze względu na rozciągłość ułamek téj kroniki, ciągnący się od opowiadania zajść Jagiełły z Kiejstutem, to jest od 1382 r. Zostaje do odszukania część poprzednia. I ta co odkryta, stanowić ma w druku cztery grube tomy, trzy wyszły w Wilnie w latach 1846—9. Przekładem arcyznakomitym tego dzieła przysłużył się literaturze Mikołaj Malinowski jeden z najuczeńszych mężów polskich. Tekst oryginalny łaciński miał wyjść także po skończeniu

  1. W artykle autora o Decjusza, umieszczonym w „Encyklopedyi powszechnéj“ znajduje się kilka faktów zmienionych. Podany jest rok śmierci Decjusza (1567), do pism jego doliczonym jest opis wesela Zygmunta Starego z Boną. Inaczej są również podane imiona Decjusza, Ludwikiem Justusem był bowiem syn jego, on sam zaś nosił imiona: Jodocus Jost Ludwik. Podobieństwo to imion wpłynęło na mylne podanie faktu głosowania na elekcyi Batorego, gdyż głosującym był syn, nie zaś ojciec.
    Przyp. wyd.