Ale już pierwszy krok był dla mnie dotkliwym ciosem: oto dowiaduję się, że mój najlepszy przyjaciel w Rosji, publicysta francuski Wiktor Sergjusz Kibalczicz[1] siedzi od miesiąca w więzieniu w Leningradzie. O nie, — tego wam nie puszczę płazem!
Poznałem go w listopadzie 1927, podczas uroczystości, kiedy w jego towarzystwie oficjalnie zwiedzaliśmy Leningrad. Po przeczytaniu kilku jego pism odwiedziłem go w jego mieszkaniu prywatnem. Żył z liczną rodziną, ludzi porządnych i uczciwych: teściowie, szwagrowie, żona i dziecko, razem dziewięć osób. Wszyscy umieli po francusku.
Od pierwszej chwili poczułem, że znalazłem się wśród jednej z tych zacnych rodzin żydowskich, których tyle w życiu spotkałem i które tak kocham. Co więcej, cała ta rodzina, to rewolucjoniści, którzy oddali sprawie ogromne usługi i wiele wycierpieli dla tej idei. Mam wrażenie, że i obecnie muszą ciężko pracować w walce o byt, bo stół przy którym ich zastałem, nie był zastawiony żadnemi smakołykami.
Wiem, że Wiktor należy do opozycji. Tem lepiej. Tacy też mają prawo do życia. Nieszczęściem byłoby raczej, gdyby opozycjonistów zupełnie nie było, szczególnie tutaj, gdzie tyle rzeczy robi się źle i gdzie jest niejedno do skrytykowania. A mam wrażenie, że Wiktor z tą swoją inteligencją, szczerością, z tem swojem badawczem spojrzeniem, — to właśnie doskonały typ rewolucjonisty, z jakim później zapoznałem się lepiej i bliżej. Zawiązała się między nami spontaniczna przyjaźń serdeczna, która wytrzymała wszelkie próby, a której pery-
- ↑
Wiktor Lwowicz Kibalczicz (1890-1947) – rewolucjonista rosyjski, pisarz, poeta, historyk, tłumacz i publicysta, działacz Kominternu.
