Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/826

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

charakterystyką; nakoniec zaś Krzysztof Marlowe (um. 1593), natura genijalna i wulkaniczna, który niepospolitej siły i śmiałości dowiódł już w pierwszej swojej sztuce: Tamerlan, później zaś więcej jeszcze rozwinął ją w Nocy ś. Bartłomieja, w Żydzie maltańskim i w Edwardzie II. Po nich wszystkich nastąpił William Shakespeare (1564 — 1616), najpotężniejszy genijusz dramatyczny literatury powszechnej, jeden z najpotężniejszych całej poezyi, zajmujący zwłaszcza swojemi 154 sonetami znakomite także miejsce jako liryk. Szekspira jeden z nowszych historyków literatury (Scherr) charakteryzuje następującemi słowy: „Natura szczodrze rozlała na niego wszystkie swe dary i zalety, i w właściwej mierze udzieliła mu każdy przymiot, który stanowi wielkiego i największego poetę: ową obfitą i niewyczerpanie twórczą fantazyję, głębokość i żar uczucia, oko, przed którem odsłonięte były najskrytsze fałdy serca ludzkiego, ucho dla którego zarówno był zrozumiałym szelest wiosennego wietrzyku i huczący szum walki dziejowej, najwyższe patos w radości i bólu, najszlachetniejszą moralność, nieskończone źródło dowcipu, humor pełen niezwyciężonego upojenia, nakoniec zaś. dla zawładania calem tem niezmierzonym bogactwem, ów harmonijny rozum, kształtujący z samowiedzą sztukmistrza; ową mądrość dojrzałą w walce i w boleści, która utwory jego czyni zwierciadłem całego świata i ludzkości.“ Działalność Szekspira rozlała się w licznych dramatach, tragedyjach i komedyjach, z których najcelniejsze są: Komedyja błędów (Comedy of errors (1591), Koniec wieńczy dzieło (Alls well that ends well, 1593), Romeo i Julia (1592), Ryszard III (1594), Ryszard II (1595), Henryk IV (1595), Upokorzenie sekutnicy (Taming of the Shrew (1596), Kupiec Wenecki (The merchant of Venice, 1597), Sen nocy letniej (Midsummernight's dream (1597), Hamlet (1598), Co chcecie? (What you will?, 1598), Wiele hałasu o nic (Much ado about nothing, 1599), Henryk V (1599), Jak się wam podoba (As you like it, 1600), Wesołe kobiety z Windsor (The merry Wives of Windsor, 1600), Król Lear (1605), Julijusz Cezar (1606), Antonijusz i Kleopatra (1607), Koryjolan (1608), Makbet (1609), Burza (1610), Król Jan (1611), Otello (1612), Henryk VIII (1612). (O przekładach polskich wielkiego dramatyka, ob. Shakespeare). W okresie kwitnącym dramatu angielskiego, sprowadzonym w ten sposób przez tego arcymistrza widzimy następnie dwa główne kierunki i szkołę narodową, trzymającą się stale tradycyj sceny ludowej, na czele której stali: Munday (ur. 1553: The Downfall of Robert, The Death of Robert, Upadek Roberta, Śmierć Roberta); Cheltle (ur. 1554: The tragedy of Hoffmann); niezmiernie płodny Heywood (1593 — 1633: The four prentises of London, A woman killed with kindnes, Kobieta zabita dobrocią i t. d.), który sam mówi o sobie, że przyłożył ręki do przeszło 220 sztuk dramatycznych, Tomasz Dekert (um. 1640: Old Fortunata, Patient Grissil i t. d.); Chapman (1557 — 1534: Bussy d’Amboise, The Conspiration of the duke of Byron i t. d.); Middleton (Women beware Women, Kobiety strzeżcie kobiet, tragedyja pełna okropności i plugastw); nakoniec Rowley, Marston i Webster, którzy raz narodowemu, raz nowszemu hołdowali kierunkowi. Tę szkołą drugą, klassyczną, reprezentował głównie Ben (Benjamin) Johnson (1573 — 1637), największy przeciwnik Szekspira, choć genijusz jego mimowolnie uznawał, poeta uczony i trzymający się prawideł jedności Arystotelesa, ale bez wyobraźni i żadnego polotu, za to ostry satyryk zdrożności swego czasu. Z 18 jego dramatów najlepszym jest The Alchemist. Wieksze od Johnsona zdolności mieli współcześni mu Beaumont (1586 — 1’6) i Fletcher (1576 — 1625), którzy wspólnie napisali 51 tragedyj, tragikomedyj i komedyj: