z pierwszych najlepszemi są: Valentinian i The Maids tragedy, z ostatnich: The Knight of the burning i The Wild-Goose-chase (Rycerz ognia i Polowania na dzikie gęsi). Z innych tego kierunku poetów godniejsi wspomnienia są: Field, May, Davenport, Cortwright, Massinger (1584 — 1639) autor tragedyi: The duke of Milan, The renegado, Virgin Martyr i t. d., i Ford (1586 — 1650), którego najlepszą jest tragedyja historyczna: Perkin Warbeck. Na nich kończy się okres świetności angielskiego dramatu. Purytanizm religijny i republikański, po strąceniu z tronu Stuartów, zadał mu cios stanowczy i ostatni. Natomiast znajdujemy pod koniec tego okresu kilku innych niepospolitych poetów, jakiemi np. byli: liryk Edmund Walter (1605 — 1687), epik i elegik Abraham Cowley (1618 — 1687), autor Dawideidy, oraz sielankopisarz i dydaktyk John Denham (1615 — 1668); nad wszystkiemi wszelako górował John Milton (1608 — 1674), dziecko rewolucyi, choć główny swój utwór napisał dopiero po powrocie Stuartów. Milton z początku odznaczywszy się jako liryk, nawet jako publicysta, unieśmiertelnił się swoim Rajem utraconym (The paradise lost), epopeją w 12 pieśniach, (po polsku przez Jacka Przybylskiego i Fr. Sal. Dmochowskiego), w którym złożył całą potęgę wyobrażeń republikanckich. Tegoż samego kierunku dzielnym także był wyobrazicielem Samuel Butler (1612 — 1680) w swoim satyrycznym poemacie bohaterskim: Hudibrus, przedstawiającym wybryki purytańskie ze strony humorystycznej. — Okres trzeci literatury angielskiej, głównie był epoką naśladownictwa, któremu dopiero przy schyłku XVIII wieku położyły koniec wskrzeszone pieśni ludu i w ogóle nowożytna romantyka. Twórcza fantazyja ustąpiła miejsca modzie i krytyce. Karol II i rozwiązły dwór jego, którego reprezentantem jest pod niejakim względem zdolny satyryk i liryk hrabia Wilmot Rochester (1647 — 1680), upodobawszy sobie nieprzyzwoity ton pamiętników i romansów francuzkich, starali się wprowadzić go także do Anglii; jakoż znalazło się tu dosyć pisarzy, którzy hołdowali w tej mierze literackiemu smakowi swego czasu. Jednocześnie pojawili się także wolnomyślni filozofowie i deiści, którzy ważne wywierali wpływy na życie umysłowe swego kraju i całej Europy. Już w XVII wieku Tomasz Hobbes (1588 — 1679), sławny obrońca władzy monarchicznej w prawie publiczném, silnie walczył przeciw ortodozyi duchownej; za właściwego jednak ojca nowożytnego empiryzmu i materyjalizmu uważać należy Johna Locke (1632 — 1704), w swoim Traktacie o poznaniu ludzkiem. Na tej samej podstawie filozofii empirycznej stali również sławny matematyk Izaak Newton (1642 — 1727), oraz jego uczniowie Samuel Clarke i Francis Hutcheson; niemniej moraliści i deiści Toland, Collins, Tindal, Wollaston, Morgan, Manderille i Chubbs. Antoni Ashley Cooper Shaftesbury (1671 — 1713) i Henry St. John Bolingbroke (1672 — 1751) w dowcipnych i lekkich na sposób francuzki pismach, nowszą krytykę, wprowadzili również do literatury pięknej i do wyższego świata; pierwszy w swoich: Characteristics of men, manners, opinions and times (Charakterystyka ludzi, zwyczajów, opinii i czasów) The Moralist i innych; drugi w swoich: Letters on the study of history (Listy o nauce historyi) i t. d. Przewodnikiem tej szkoły krytycznej i rozumowej w poezyi był John Dryden (1631 — 1700), pisarz trzeźwy, ubiegający się za powodzeniem materyjalnem, w którym to celu wynosił raz Cromwella, raz Karola, raz Jakóba II (Heroic Stanza, Astraea redux, Absalon and Ahitophel). Do najlepszych jego utworów należą Bajki oraz sławna oda pod tytułem: Święto Alexandra czyli Potęga muzyki, (tłómaczyli J. K. Niemcewicz i Jan Kruszyński). Nierównie słabszym Dryden był w dramacie, który zresztą, pomimo usiłowań kilku lepszych naśladowców Szekspira,
